Нязніклыя бесплатное чтение

I

Горад Гомель, што знаходзіўся на паўднёвым усходзе еўрапейскай краіны, не стаў выключэннем з усіх гарадоў вялікага свету. Ён таксама змяніўся, пагрузіўшыся ў маўклівыя пакуты і ў павольную гібель мінулага. Усяго за дзве цёмныя летнія ночы гарадскі шум аціх: змоўклі людскія размовы, знік хаос, спыніўся рух вуліц, застылі маторы машын. Толькі рэдкія спевы птушак і дзікія галасы пакінутых дамашніх жывёл разбаўлялі сабой поўную цішыню. Вялікі горад нетаропка знікаў, ператвараўся ў парашок, нібы сточваўся, як жалеза на тачыльным камені. Высокія будынкі першымі сустрэлі невядомую з'яву: дахі і сцены верхніх паверхаў шматпавярховых будынкаў не спяшаючыся абсыпаліся, бетонны цвёрды матэрыял паступова ператвараўся ў сухі пыл. Прырода паныла і павольна адаптавалася да недахопу чыстага святла, да рэдкіх празрыстых дажджоў. Вецер быў зменлівым, часта мяняў свой характар. Ён, то ў злосці ганяў шэрасць і хаваў бетонным прахам паверхню вялікага абласнога цэнтра, то па-добраму дарыў лёгкую прахалоду.

Час бег. Прайшло ўжо некалькі тыдняў пасля першай цёмнай ночы. У гэтую сераду сонца ўжо цяжка апускалася на гарызонт, нібы замучылася глядзець, як змяняецца зялёная планета. Вялікая вогненная зорка са смуткам хавалася за высокімі паўсцёртымі і яшчэ ацалелымі дамамі. Вечар плаўна сплываў да чарговай сляпой ночы.

Па лесвіцы васьміпавярховага дома, у самым цэнтры шчыльна забудаванай часткі горада, бегам наверх падымалася дваццацічатырохгадовая цёмнавалосая дзяўчына Паліна. На ёй была цёмна-зялёная тонкая куртачка з металічнай жоўтай зашпількай-маланкай, чорныя нагавіцы і чорна-белыя кеды. За спіной боўтаўся шэры заплечнік з рэчамі першай неабходнасці. Дзяўчына спяшалася схавацца ад надыходзячых страхаў ночы, ёй трэба было схавацца да цемры, знайсці зацішнае месца. Падняўшыся на пяты паверх, у мінулым дванаццаціпавярховага будынка, яна ўбегла ў адчыненыя дзверы чужой кватэры. Паліна апынулася ў калідоры. Шэрая прастора паміж сцен насцярожвала, і з-за змрочнай бачнасці, сэрца працягвала хутка біцца, быццам ногі ўсё яшчэ несліся па прыступках. Паліна выцягнула драўляную светла-жоўтую біту, якая тырчала з яе шэрага заплечніка. Дзяўчына, перажываючы за сваё жыццё, двума рукамі моцна сціснула рукаяць сваёй прылады і спалоханымі вачыма стала аглядаць вузкае памяшканне. Яна нетаропка пайшла па калідоры. Страшна было мімаволі думаць аб смерці, уяўляць, што з якога-небудзь пакоя выбежыць неразумнае дзікунства. З асцярогай дзяўчына агледзела ўсю плошчу чужой кватэры. Тут даўно нікога не было. Тады яна апусціла рукі і пазбавіла цела ад напружання. Хутка замкнула ўваходныя чорныя дзверы кватэры, затым зайшла ў далёкі самы светлы пакой, дзе аконны праём выходзіў на захад. Паліна вырашыла застацца тут, у дзіцячым пакоі. У далёкім левым куце стаяў белы стол, на ім ляжала толькі жоўтая прамавугольная рамка з фатаграфіяй сям'і, якая жыла калісьці тут. Пад сталом бязладна раскіданыя рознакаляровыя алоўкі. Ад блізкага левага кута, у бок стала, стаяў шырокі, невысокі, бледны шафа з расчыненымі дзверцамі, з пакінутымі або забытымі дзіцячымі сукенкамі. Уздоўж правай светлай сцяны, сумаваў адзін не запраўлены дзіцячы ложак. У сярэдзіне пакоя, на падлозе валялася белае перакуленае крэсла і некалькі кінутых у спешцы дробных дзіцячых рэчаў. Аселы тонкі пыл быў паўсюль: на падлозе, на мэблі, на тканінах. У невялікім памяшканні было ціха, усё апускалася ў змрок.

Не худая, але зграбная дзяўчына Паліна, падышла да аконнага праёму, дзе не было шкла, а толькі пластыкавая рама, дзе па краях віселі ружовыя шторы. Яна прастаяла тут каля хвіліны: папраўляла свае цёмныя кучары, што адраслі крыху ніжэй плячэй, хвалюючы ўглядалася ў апошнія прамяні сонца, якія змрачнелі ў гэтак неспакойны час. Жоўтае натуральнае святло мякка краналася яе авальнага белага твару, пухкіх маленькіх вуснаў, роўнага завостранага носа. Адыходзячы агонь трывожыў яе неспакойны стан добрай душы, прадвесціў цьмяную ноч. Пасля, Паліна апусціла невялікія стомленыя карыя вочы, адкінула біту на жоўта-ружовую коўдру, зняла з плячэй свой шэры заплечнік, кінула яго каля ложка. Затым, яна падышла да невысокай шафы, з стараннасцю стала рухаць яе ў бок выхаду, мела намер схаваць за ёй дзверы. Думкі аб тым, што штосьці страшнае і злое, можа пранікнуць у кватэру, не адпускалі яе. Адсунуўшы і перасунуўшы нялёгкі прадмет, як трэба было ёй, дзяўчына ўзялася за стол, прыціснула яго да шафы. Затым дадала да іх крэсла. Дзверы былі забарыкадаваны. Цяпер, Паліна хутка падбегла да акна, шырока развяла па баках, да самага канца, ружовыя шторы – яна баялася прапусціць першае ранішняе яркае святло. Затым, выбіўшы пыл з коўдры і падушкі, стомленае далікатнае цела лягло на мяккі ложак. Паліна схавала сагнутыя ў каленях тонкія ногі. Лягла спіной да сцяны. У адной руцэ, бліжэй да цела, яна трымала біту, у другой, край коўдры. Адзінокая дзяўчына адважна спадзявалася спакойна перажыць чарговую цёмную ноч.

З моманту першага жудаснага дня прайшоў амаль месяц. У першыя цяжкія дні, Паліна спазнала і перажыла многія пакутлівыя пачуцці, якія былі больш за ўсё звязаны з знікненнем яе трохгадовай дачкі. Паліна адмаўлялася мірыцца з тым, што адбываецца. Дзень за днём яна шукала свайго дзіцяці, але нічога добрага з гэтага не выйшла. Спачатку Паліна абнадзейвала сябе, шукала іншых, такіх ж, як яна. Пасля, страціўшы надзею, паддалася гневу, крыўдзе. З душэўным болем і пакутамі, да яе падбіраліся думкі аб смерці. Яна страціла так шмат родных людзей, страціла сапраўднае правільнае жыццё, што хацелася заплюшчыць вочы і больш не адкрываць іх. Некалькі доўгіх дзён, яна бедавала, мучыла сябе. Датуль, пакуль не прыняла сапраўднае, навакольныя змены, як рэчаіснасць, у якой ёй давядзецца жыць з не пакорлівай думкай аб сваім жывым дзіцяці. Цяпер быць адзінокай у вялікім горадзе – было страшна і небяспечна. Але Паліна працягвала верыць у існаванне дачкі, што яна дзесьці там са сваім татам. Гэта надавала сілы. Проста трэба было іх адшукаць. Але дзе яны, куды ёй ісці – блыталіся думкі. За гэты тыдзень, Паліна не раз падумвала пра тое, што пара б было пакінуць Гомель, пашукаць людзей за яго межамі, каб не звар'яцець ад адзіноты. «Дзесьці ж павінны быць мае родныя?!» – падумвала яна. Але вось менавіта куды бегчы? У якім кірунку ёсць жыццё? Яна яшчэ шукала адказ.

Былі ночы, калі дзяўчына заплюшчвала вочы, старалася заснуць, засынала, каб набрацца сіл для яшчэ аднаго вар'яцкага дня. Але бывала і так, што сон у ціхі час не прыходзіў да яе, аддаляўся, баяўся яе страшных разваг. Ужо другі тыдзень Паліна шукала спакойны куток для сна. То дзікія крыкі жывёл не давалі спакою, то няўцямныя шоргаты перашкаджалі аднавіць энергію цела. Што будзе сёння? Яна нават не меркавала. У гэты момант пераходу вечара ў ноч, у яе памяці зноў прабеглі, як слайды, тыя добрыя моманты мінулага, жывога горада: моманты радасных сямейных урачыстасцяў, твары шчаслівых родных людзей, смех дачушкі, жывыя ўсмешкі. Але затым, усё ў галаве хутка памянялася, усплылі жудасныя карціны, тых падзей, якія нечакана знішчылі яе шчаслівае жыццё. Галава шумела, сэрца калацілася ад такіх успамінаў. Хацелася выкінуць з галавы ўсё дрэннае, выдаліць увесь боль апошніх дзён…

Ну вось, чорны месяц паспяшаўся змяніць аранжавае сонца. Прыйшоў час для цемры. На змену заступіла, усё яшчэ не звыклая для Паліны, непраглядная ноч. Першыя гадзіны ў жудаснай абстаноўцы яна старалася зразумець, якімі будуць яе наступныя крокі заўтрашняга дня. Але потым дзяўчына ўсё ж заплюшчыла стомленыя карыя вочы, бо не было тут таго шуму, які быў бы супраць яе сну. У гэтую ноч Паліну не трывожыла дрыготкае гырканне злых і галодных дзікіх жывёл, якія падвергліся страшным зменам. Каты, сабакі блукалі па брудных вуліцах толькі ў ночы і ў пахмурныя дні. Палявалі на цёплую безабаронную плоць толькі тады, калі святло яркага сонца не асляпляла ім вочы, не абпальвала паўаблезлае цела, тыя адкрытыя ўчасткі скуры, што больш не трымалі поўсць.

Ноч – гэта той час, калі Паліна набіралася сіл, або, што часцей за ўсё здаралася, яна адчувала страх і прысутнасць невытлумачальнага.

II

Раніцай, калі сонца паказала гораду ўсю сваю круглую форму, лёгкі халодны вецер уварваўся ў пакой, дзе яшчэ спала Паліна. Ветрык спачатку дакрануўся да яе цёмных валасоў, а затым дакрануўся да светлай скуры твару. Ён парывамі лашчыў малады твар, гладзіў маленькі нос, спрабаваў абудзіць чалавека. Дзяўчына, удыхнуўшы халаднаватае паветра, рэзка падняла галаву і тулава, адкінула частку коўдры ад тулава да ног, моцна сціснула біту перад сабой. Яна была гатовая махаць палкай з усёй сілы, гатовая была абараняцца. Але ад каго? У сценах па-ранейшаму была адзінота. Усё з-за непрыемнага сну, што прыйшоў да яе за пару секунд да абуджэння. Паліна была ўстрывожаная і напалоханая. Дыханне пачасцілася, вочы шукалі прычыну страху. Праз нядоўгі час, яна ўсё ж супакоілася. Перад ёй было амаль усё такім жа, якім яна запомніла гэты дзіцячы пакой, калі клалася ў ложак.

Дзверы пакоя былі па-ранейшаму зачынены, захламлены мэбляй. Ніхто не спрабаваў увайсці ў памяшканне. У паветры лётаў пыл, які добра быў прыкметны ўнізе на святле, асабліва ў адкрытых светлых кутах. Вецер гулліва залятаў з правага боку ад Паліны, з боку, дзе раней была аконная рама, аконны праём. Зараз жа, пасля некалькі начных гадзін, замест сцяны з прамавугольным акном, была сцяна з велізарнай дзіркай. Нібы нешта з'ела перш за ўсё аконную раму, а затым абгрызла бетонную масу вакол праёму, пакінуўшы толькі металічныя тоўстыя пруты, якія тырчалі з рэшткаў сцяны як рашотка. Шторы ляжалі на падлозе і злёгку рухаліся ад ветру.

Паліну не здзівіла дзіўная дзірка ў сцяне. Ёй гэта было знаёма, палова гарадскіх пабудоў ужо мелі падобныя прыкметы. Высокія будынкі непрыкметна і хаатычна рассыпаліся ноччу, а днём наадварот слабела хуткасць сцірання бетонных канструкцый.

Нягледзячы на ўсё гэта, не забіваючы галаву жудасным сном, Паліна ўпершыню за гэтыя апошнія пару начэй, нарэшце, выспалася. Цела адчувала лёгкасць і сілу, з'явілася жаданне рухацца далей.

Дзяўчына некалькі разоў ціха чхнула, а затым устала з ложка. Пакінуўшы біту на жоўта-ружовай коўдры, яна дастала з заплечніка празрыстую літровую бутэльку, напоўненую чыстай вадой і, у першую чаргу, яна памыла твар прахалоднай вадкасцю, пазбавілася ад часціц шэрага пылу на скуры. Затым зрабіла некалькі глыткоў свежай вады і вярнула ёмістасць назад, на месца. Пасля чаго, не спяшаючыся, дастала з невялікага заплечніка ахоўную празрыстую маску, накрыла ёй нос і рот. Глыбока ўдыхнула і спакойна выдыхнула. Паліна настройвалася на новы шлях, зусім не ведаючы, што чакае яе далей. Будзе гэта бляклы звычайны дзень, дзе толькі пыл, пошук жылля і ежы, ці ж, зноў прыйдзецца змагацца за жыццё, сустракаючы недружалюбных жывёл у цені. Дзяўчына накінула шэры заплечнік на цёмна-зялёныя плечы курткі, узяла ў правую руку светла-жоўтую драўляную біту. І, перад тым, як адправіцца да дзвярэй, яна падышла да дзіркі ў сцяне, адчула парывы ветру, зірнула на халодны мёртвы горад. Наперадзе толькі пыльныя невысокія будынкі і шматпавярхоўкі, з якіх тырчала арматурына замест верхніх паверхаў, як слупы з кароткай стрыжкай. Адна шэрасць, адна заслона тугі. Паліна не адчувала ўнутры сябе прыемных перажыванняў, яна праклінала гэты вар'яцкі час, які сапсаваў ёй густ да жыцця.

Каля хвіліны яна тужліва пазірала на горад, як на змрочны архітэктурны жывапіс. Калі дзяўчына падумала пра тое, што пара б пакінуць пакой і, пара б было ўжо спусціцца ўніз, як тут, усялякія думкі зніклі з галавы. Халодныя дрыжыкі прабегліся па ўсім целе. На імгненне, Паліна застыла, як вада ў халодны люты месяц. Ад убачанага сілуэту ўдалечыні, дзяўчына забылася, як дыхаць. Там унізе, крыху далей школы, віднеўся чалавечы чорны сілуэт, які апускаў рукі і глядзеў уверх. Над ім лётаў нейкі аб'ект, нібы жвавы дарослы груган, які кружыўся, узлятаў і апускаўся. Паліна працерла вочы, пераканала сябе, што ёй гэта не сніцца і яе цела тут жа растала. Яна абудзіла ў сабе новыя думкі, жадала сустрэцца з чалавекам і адразу кінулася ачысціць праход. Матывацыя зрабіла яе значна мацнейшай. Вочы гарэлі надзеяй, што там унізе яе чакаюць. Хай незнаёмы і чужы, але ўсё ж такі чалавек. Маладая і моцная Паліна шумна адсоўвала ад дзвярэй стол і шафу, яна адчувала рэзкія перамены, уяўляла толькі добрае. Вырваўшыся з дзіцячага пакоя, дзяўчына хуткімі крокамі прабеглася па калідоры, выйшла з кватэры і спынілася на лесвічнай клетцы. Над яе галавой адкрылася блакітнае неба, па якім самотна, быццам карабель у акіяне, плыло белае воблака. «Дзіўна, як жа хутка, за ноч, зніклі верхнія паверхі гэтага будынку…» – трывожна падумала дзяўчына і зноў паскорыла свае крокі, пабегла ўніз. Гэта быў першы выпадак, калі ноч забрала адразу тры паверхі.

Паліна жвава спусцілася на першы паверх. З надзеяй, што яна не адна ў гэтым горадзе, і з хуткім біццём сэрца, дзяўчына выбегла на вуліцу, за жалезныя цёмныя дзверы пад'езда. Тут жа яе сустрэлі непрыемнасць, перашкода і небяспека. Паліну спыніў худы белы сабака, які выглядаў галодным і хваравітым. Рэдкія ўчасткі поўсці, як і светлая скура, былі бруднымі, вочы туманнымі, а белыя іклы, вострымі. І так, як прамое святло сонца было на другім баку дома, а на гэтым баку лёг халодны цень. Звер адчуваў сябе ў бяспецы. Правей ад пад'езда, у лёгкім змроку, адзінокі сабака вар'яцка скаліўся і да жудасці шалёна рыкаў. Яго востры нюх і добры слых сачылі за перамяшчэннем здабычы. Азвярэлая жывёла рыхтавалася накінуцца на Паліну. Белае святло раніцы злёгку асляпляла звера. А прамыя, небяспечныя для жывёлы прамяні сонца, якія маглі абараніць Паліну, ляглі ў некалькіх метрах ад высокага будынка, на дзіцячую пляцоўку. Дзяўчыне заставалася толькі дабегчы да прамога святла і драпежная жывёла адстане. Паліна мацней сціснула біту, круціла галавой, глядзела: то на звера, то на яркае святло цёплых прамянёў. Дыханне было не хуткім, маска злёгку замінала ўдыхнуць добра і багата вычышчанага ад пылу паветра. Паліна была гатовая бегчы, яна не магла ўпусціць той сілуэт, што стаяў за навучальнай установай. Але ці зможа яна выратавацца ўцёкамі? Дзяўчына сама не ў сілах была адказаць на гэтае пытанне. Трэба было паспрабаваць праверыць гэта. Як толькі сабака зрабіў павольны крок да Паліны, дзяўчына адразу ж рванула з усёй моцы да яркага святла. Сэрца загрукатала, як у зайца, які ірвануў на ўцёкі. Шэры шчыльны пыл пад нагамі, пад падэшвамі чорна-белых кедаў, імкліва падымаўся, з кожным крокам рос усё вышэй і вышэй, хутка падымаўся да ўзроўню каленяў. Паліна не азіралася, у гэтую хвіліну ёй здавалася, што яна паспее да цёплай, жоўтай плямы. Празрыстая маска на дзявочым твары зусім не пакрывалася знутры парай, але дрэнна фільтравала пыльнае паветра на бягу. Стала цяжэй дыхаць. Калі заставаўся ўсяго толькі крок да выратавання, дзяўчына адчула, як за шчыльную чорную тканіну яе нагавіц учапіліся сільныя сківіцы вар'яцкага звера. Паліна страціла хуткасць і раўнавагу, як ссечанае сцябло, яна ўпала перад самай мяжой святла. Цела моцна стукнулася аб тонкую паверхню сыпкага пяску, якая хавала пад сабой цвёрдую глебу. Падняўся пыл вакол дзяўчыны і сабакі. Паліна, не губляючы прытомнасць, не губляючы канцэнтрацыю сваіх думак, моцна, двума рукамі, трымалася за сваю біту. З-за шчыльнага пылу, яна не бачыла сабакі, але адчувала моцную хватку на левай калошы нагавіц. Тады, спалоханая дзяўчына з усёй сілы махнула прыладай, ударыла дубінай па галаве лютага звера. Ды так, што палка пераламалася на дзве часткі, пакінуўшы Паліне толькі рукаятку. Пырснула цёмная кроў ва ўсе бакі, сківіца вар'ята аслабла. І дзяўчына, у наступную секунду, нібы прабіраючыся праз пясчаную буру, слепа папаўзла наперад.

На адным дыханні, Паліна выпаўзла з ценю на ўчастак, дзе сонечнае святло асвятляла пыл, які падняўся над яе целам. Дзяўчына ўстала на ногі і з цяжкай галавой зрабіла некалькі крокаў, аддалілася ад цёмнай сцяны шэрых пясчынак. Сонца ўдарыла па вачах, павекі крыху апусціліся ўніз. Хоць Паліна і была напалоханая, але яна не адчувала панікі, яе дух быў загартаваны мінулымі сутычкамі з бязлітаснымі жывёламі. Яна нават не думала аб тым, мёртвы той вораг ці не. Адкінуўшы ў бок рукаятку біты, яна падабрала чырвоны кусок жалезнай трубкі, што ляжаў на дзіцячай пляцоўцы. Паліна гатовая была зноў абараняцца. Але было ўжо зусім ціха… Яе галаву асвяжыла галоўная думка а таямнічым чалавечым сілуэце, якога яна бачыла з вышыні. Ад таго, і сэрца завялося па-новаму. Дзяўчына не абабіла вопратку, не ачысцілася ад пылу, трэба было хутчэй рухацца да двухпавярховага будынка школы. Думка прыспешвала, прасіла жаданае. Без аглядкі, імчась па яркім плямам святла, Паліна хутка дасягнула мэты, падбегла да патрэбнага месца. Яна стаяла каля школы, што злёгку страціла сваю цэласнасць. Сцены былі выфарбаваныя ў цялесныя, светла-рудыя коляры, шыбы акон зніклі, на верхнім паверсе дзе-нідзе рассыпалася белая цэгла. На жаль, тут, побач, зусім нікога не было. Дзяўчына пакруціла галавой, затым пачала шукаць сляды на сухой шэрай паверхні. Паліна хвалявалася, злавалася на вецер, што лётаў унізе і псаваў усе неабходныя знакі. Злавалася і раздражнялася з-за таго, што не атрымала тое, чаго чакала. З'явіліся сумневы наконт цёмнага сілуэту. Дзяўчына прайшлася крыху далей да больш высокага белага будынку з ацалелым сінім дахам. «Магчыма, дзесьці тут…можа на гэтым месцы я бачыла яго, загадкавага чалавека?!» – яна пачала блытаць сама сябе. Але акрамя маленькіх ранніх пявучых птушак, што невысока лёталі і кружыліся побач, Паліна больш нікога не бачыла. «Можа мне здалося?!» – падумала яна, і незадаволена скрывіла твар, – «Ну не… Я не з'ехала з глузду! Куды ж ён мог сысці?»

Паліна схіліла галаву, працягвала аглядаць новае месца на наяўнасць хоць нейкіх слядоў. Меркавала: не сустрэнь звера на шляху, яна б паспела своечасова, без усялякіх праблем сустрэла б чалавека.

Змарнаваўшы трохі часу, Паліна выявіла ледзь прыкметныя адбіткі ад вялікіх падэшваў на шэрым пяску. Адчуўшы радасць і трапятанне, што яна стала бліжэй да незнаёмца, дзяўчына за гэтыя цяжкія тыдні ўпершыню ўсміхнулася, расцягнула свае пульхныя ружовыя вусны. Паліна яшчэ больш набыла надзею, што ёсць яшчэ такія ж, як яна, хто выжыў у гэтым горадзе. Дзяўчына пайшла па следзе, як паляўнічы за дзічынай. Ішла па буйных адбітках мужчынскіх чаравікоў, якія вывелі яе на цэнтральную вуліцу, на праспект Леніна. Шырокі прастор быў захламлены бруднымі аўтамабілямі, іх было так шмат, што не было вольнага месца нават на ходніках. Не адна з машын, што праглядалася Паліне, не была пашкоджана дзіўнай з'явай, якая павольна з’ядала горад. Ні фарба, ні гума колаў – зусім не змяніліся. Нават дзе-нідзе шкло заставалася цэлым і запыленым. Паліна ўжо бывала тут, але даўно, пару тыдняў таму яна перасякала гэтую вуліцу ў пошуках людскога жыцця, у часы, калі яна інтэнсіўна шукала мужа і дачку. Цяпер, ахапіўшы поглядам праспект, ёй здавалася, што ён заставаўся тым жа: спакойным, маркотным і шэрым. Ну, зразумела, акрамя чалавечых загадкавых слядоў, якія прывялі яе сюды і тут жа зніклі каля першай легкавой машыны. Але далей, Паліна ўбачыла след на капоце і на даху чырвонага аўтамабіля, што стаяў перад ёй. Яна залезла на дах гэтай маленькай машыны, затым па слядах прайшлася ў цэнтр шырокай вуліцы, ішла па дахах спячых легкавых аўтамабіляў. Дзяўчына баялася выдаваць голас, баялася вар'яцкіх жывёл, якія маглі б пачуць яе звонкі тон і акружыць з усіх ценявых бакоў.

Наперадзе, крыху правей, Паліна пачула, як прагучаў нягучны пляск. Хтосьці зачыніў багажнік старога аўтамабіля, ажывіў спячы пыл на ўсёй машыне. Дзяўчына адразу ж кінула погляд у бок гуку і мацней сціснула металічную трубку ў сваёй цёплай правай далоні. Але калі яна ўбачыла, як высокі хлопец у чорнай вопратцы і з торбай на плячы ўзлез на дах аўтамабіля, затым пераскочыў на іншы – Паліна мацней насцярожылася. Яна быццам засумнявалася, адпусціўшы свой план па пошуку чалавека, стала моўчкі назіраць. Марудлівы незнаёмец, то спускаўся да дарогі, то зноў паднімаўся на машыны, ён штосьці шукаў, аглядаў салоны і багажнікі. Не заўважаў, як хаатычна набліжаўся да дзяўчыны, якая замерла ў асяроддзі цёмна-шэрых тонаў вуліцы. Хлопец нервова думаў пра сваё і амаль цалкам аддаліўся ад небяспечнай рэчаіснасці.

– Добры дзень?! – не гучна сказала Паліна.

Хлопец не пачуў яе ціхі голас, ён працягваў павольна і асцярожна аглядаць аўтамабілі.

– Гэй! – гучней усклікнула дзяўчына.

У тую ж секунду незнаёмец ускочыў на аўтамабільны дах так, быццам яго нехта падкінуў. Ён выцягнуў з-за рамяня пісталет. Нервова прыўзняў правую руку, накіраваў зброю на Паліну. Яму здавалася, што чалавек, які стаіць перад ім, нясе небяспеку. Усё гэта праз складанае жыццё нялёгкіх апошніх тыдняў, якія навучылі яго быць больш адважным і дапамаглі адаптавацца да ўзлаванага гораду. Свежыя трывожныя моманты памяці яшчэ кружылі ў яго галаве. Малады хлопец некалькі секунд стаяў моўчкі, ён аглядаў Паліну, і ўсё больш пераконваў сябе, што перад ім стаіць сапраўдны чалавек. Дзяўчына разглядала хлопца, але не змагла цалкам убачыць яго твар, бо ўсё, акрамя яго вачэй, было ўтоена пад цёмнай тканінай. Паліна толькі бачыла перад сабой высокага плячыстага незнаёмца ў чорнай вопратцы, які ўсё яшчэ знаходзіўся недалёка ад яе. Яна цяжка ўздыхнула, ажывілася і разгублена сказала:

– Вітаю.

Замест адказу, хлопец змяніў свой задуменны выраз твару, ледзь прыжмурыўся і асцярожна агледзеўся. Ён пачуў недалёка ад сябе невыразныя гукі і адчуў холад у душы. Пасля чаго, прыклаў паказальны палец да сваіх вуснаў, а дакладней, да тканіны, якая хавала вусны, і ціха вымавіў:

– Ціііішэй…

Цяпер было чаго баяцца дужаму хлопцу. Не, не здзічэлых жывёл, а нешта больш непрадказальнае. Хлопец адвёў пісталет ад Паліны, прыціснуў яго да сябе. Затым ён спешна і ціха апусціў шырокую шэрую сумку на брудны дах суседняга зялёнага аўтамабіля. Павярнуўся за спіну, падняў з багажніка свой пакінуты ваенны пыльна-зялёны заплечнік колеру хакі і стаў трымаць яго ў левай руцэ. Хлопец чакаў чагосьці небяспечнага. Ён уважліва слухаў, пільна глядзеў і добра адчуваў. Падкрадваўся жах і лёгкай дрыготкасцю ахопліваў шыракаплечае цела. Хлопец успамінаў дрэннае мінулае, баяўся дапусціць чарговую памылку.

У душы дзяўчыны нарастала напружанне, яна насцярожана вадзіла вачыма.

Лёгкі вецер нязначна падымаў пыл, забруджваў толькі першы метр ад паверхні дарогі.

Незнаёмец, пагрузіўшыся ў кучу розных клапатлівых думак, стараўся не толькі сябе засцерагчы, але і зберагчы Паліну. Ён накінуў на левае плячо заплечнік, забіты кансервамі і адзеннем. Затым, ён узмахнуў свабоднай далонню, тым самым, паклікаў дзяўчыну да сябе. Утрымліваючыся ад слоў, хлопец працягваў пільна круціць галавой, халодным позіркам ён шукаў ворагаў за дзяўчынай і каля сябе.

Паліна з лёгкай трывогай зрабіла некалькі бясшумных крокаў у бок хлопца. Не супакоіўшыся, яна паспешліва думала: што цяпер усё змяніцца, што той незнаёмец апынецца добрым чалавекам, што цяпер будзе прасцей выжываць у змененым свеце. Гэтыя думкі хутка перагарнуліся, калі Паліна спынілася і адчула спалох. Застаючыся на невялікай адлегласці ад хлопца, яна пакруціла галавой, паглядзела крыху лявей незнаёмца. Нешта незразумелае імгненна прабеглася ўздоўж ходніка, каля шырокага будынка, за яго спіной. Цёмна-шэры цень, ростам з дарослага чалавека, страшна выслізнуў ад вачэй дзяўчыны і затаіўся дзесьці з боку. Паліна прыжмурылася, а затым вярнула вачам натуральную форму і кінула погляд на хлопца.

– Там. Там нешта ёсць, – у страху, хутка вымавіла яна, паказаўшы левай рукой у левы бок.

Дзяўчына пільна і спалохана шукала ў пыльным паветры невытлумачальнае.

Тады ж хлопец развярнуўся, рэзкім рухам накіраваў чорны пісталет у паказанае месца. Але паміж машын, за шэрай пясочнай бурай, нічога не разглядзець.

– Што ты ўбачыла? – спытаў ён цвёрдым тонам.

– Не ведаю, – разгублена адказала Паліна і крыху расслабіла сцісканне правай далоні з сваёй зброі.

Хлопец апусціў пісталет і хутка падышоў да яе. Яны стаялі адзін насупраць аднаго, на розных машынах, у цэнтры вуліцы. Ён пальцам левай далоні спусціў з твару чорны шалік. Перад ёй стаяў высокі, дужы, не надта прыгожы, але прыемны на твар малады чалавек. Яго невялікая шавялюра рудых валасоў хавалася пад чорнай кепкай. Пад брылём, пад тонкімі рудымі бровамі, глыбокія зялёна-жоўтыя вочы. На светлым твары роўны канапаты нос, тонкія вусны, дробнае шчацінне на круглявай барадзе.

– Прывітанне… – з хваляваннем, зноў вымавіла чарнявая дзяўчына. – Магчыма, мне здалося, што тут ёсць хтосьці яшчэ…

– Не здалося, – самаўпэўнена адказаў ён.

Хлопец не пераставаў аглядаць вуліцу, ён толькі раз зірнуў у цёмныя вочы незнаёмкі і, з асцярогай, спадзяваўся, не трапіць у нейкую новую пастку. У адрозненне ад Паліны, хлопец за апошнія цяжкія дні прайшоў па больш эмацыйным і складаным шляху, таму меў асцярожнасць ва ўсім.

– Яно цябе не кранала? – спытаў ён.

– Што? Хто? – гаварыла яна з яшчэ большым хваляваннем.

– Істота.

– Ты пра сабаку? – выказала здагадку Паліна, гэтая дзіўная размова яе палохала.

– Якія яшчэ сабакі?! – нервова сказаў хлопец. – Істота, яна была тут, недзе вельмі блізка ад нас. Але зараз ужо ціха, не відаць і не чуваць яе.

Хлопец з большай упэўненасцю, што вакол іх няма нікога, падумваў аб тым, што пара б ужо вярнуцца дадому. Ён крыху супакоіўся. А вось Паліна заставалася ў тым жа напружаным стане, дзе думкі блыталіся наконт незнаёмца. Яна зноў вярнулася да развагі аб даверы. Бо перад ёй стаяў дзіўны, узброены чалавек, які не праяўляў да яе ніякай усмешкі і здзіўлення. Паводзіў сябе так, быццам сустрэча з чалавекам у змрочны час была для яго штодзённасцю. Яна не разумела яго. Але прыцягненне і вялікае жаданне пагаварыць з хлопцам, ішло процівагай усяму. Яны абодва на хвіліну задумаліся. А калі Паліна захацела нешта вымавіць, дык хлопец апярэдзіў яе.

– Ты адна? – хутка спытаўся ён.

Гледзячы ў яе карыя палахлівыя вочы, ён жадаў пачуць ад яе толькі сумленны адказ.

Паліна злёгку хлусліва ўсміхнулася, але затым адпусціла ўсмешку і трывожна сказала:

– Адна…

– Добра, – ён паверыў ёй і дадаў, – Ідзём. Пакуль істота не вярнулася. Потым будзем знаёміцца. Ідзі за мной.

Ціхенька і ўтойліва ён вярнуў пісталет назад, не хацеў больш палохаць дзяўчыну зброяй. Затым прыкрыў нос і рот тканінай, пайшоў па легкавых аўтамабілях за торбай, якую раней давялося пакінуць. Пасля спусціўся ўніз да ходніку, устаў ля шматпавярховага будынка. Паглядзеў на Паліну, падаў ёй руку і дапамог далікатнай дзяўчыне спусціцца.

– Ідзі за мной. Калі хочаш выратавацца, то не адставай. Ідзем, – сказаў ён і павярнуўся спіной да дзяўчыны.

Хлопец зрабіў пару крокаў наперад, затым павярнуўся.

Паліна заставалася стаяць на месцы, яна не пакідала пыльную прастору сярод мёртвых машын і дамоў. Не так яна ўяўляла гэтую сустрэчу. Яна насцярожана паглядала на незнаёмца.

– Ідзем жа! Нам трэба, як мага хутчэй, пакінуць праспект, – сказаў хлопец. – Ці я пайду без цябе!

Паліна не да канца разумела, ад каго і куды яны бягуць. А паводзіны хлопца выглядалі праўдзівымі. Больш за ўсё, дзяўчына баялася зноў застацца адной. Таму, ачысціўшы галаву ад усялякіх падазрэнняў, Паліна пайшла за ім.

Як па лабірынце, двое хутка прабіраліся па вуліцы віляючы ў транспартных перашкодах. І як толькі яны выйшлі са стоўпатварэння легкавых аўтамабіляў, хлопец вымавіў:

– Трэба перачакаць. Пераканацца, што нас не пераследуюць. Тут ёсць кавярня, непадалёк. Там адседзімся.

– Так. Добра, – суха адказала Паліна.

Ён рэдка глядзеў на яе, часцей кідаў свой погляд на гарадскія шматпавярхоўкі, на цёмныя вуглы і маленькія віхуры гуляючага ветру. Адчуваў сябе, як уцякач.

Яны пайшлі далей. Абыйдучы адзін вуглавы дом, прайшоўшы праз двор, які быў пусты ад аўтамабіляў, яны выйшлі на дарогу. Перайшоўшы яе, хутка падышлі да кавярні, якая размяшчалася на першым паверсе пустуючай шматпавярхоўкі. Тут, у франтальнай частцы кавярні, былі раскіданыя сталы і крэслы, але сама тэраса ацалела. Каля ўваходных дзвярэй нізкарослыя туі схавалі свае зялёныя сукенкі пад шэрым пылам. Хлопец адчыніў белыя дзверы, не прапускаючы Паліну наперад і не ступіўшы за парог, ён прасунуў толькі галаву і агледзеў прастору. Тут не было свежых слядоў на тонкім пылу і, хлопец увайшоў унутр. Паліна пераступіла вулічнае меню і ўвайшла ўслед за ім.

Маленькае памяшканне было ўтульным: на сценах віселі люстэркі і карціны. Там жа, ля сцен, стаяла некалькі высокіх канструкцый з паліцамі, на якіх былі акуратна расстаўленыя розныя дробныя прадметы. На падлозе карычневыя канапы, белыя крэслы і драўляныя сталы – усё было на сваіх месцах. Лёгкі пыл атуліў спакоем усю кавярню. Тут не хапала толькі людзей: наведвальнікаў за сталом, ветлівых афіцыянтаў, жывых зносін, цеплыні жыцця. Паліна ўяўляла, як яшчэ месяц таму тут усё было інакш: як за дзвярыма шумеў горад, як шматлюдна мільгалі за шклом сілуэты.

Тады Паліна зачыніла ўваходныя дзверы, павярнула зашчапку. Яны знялі свае маскі, адкрылі твары. Хлопец павольна апусціў свае рэчы на канапу, так, каб не патрывожыць аселы пыл. Цяпер у яго было значна больш часу, каб пазнаёміцца з дзяўчынай, даведацца пра яе. Трохі пачырванелыя вочы Паліны і яе стомлены выгляд не псавалі ўсю прыгажосць яе мілага твару. Яна моргала чорнымі вейкамі, разгублена думала пра сваё, у яе было столькі пытанняў да незнаёмца, што яна заблыталася ў іх. Хлопец некалькі хвілін нясмела разглядаў дзяўчыну, а затым спакойна сказаў:

– Можаш ужо кінуць…

– Што?

– Сваю зброю. Яна відавочна будзе бескарысна супраць істоты.

– Ах, гэта, – яна зірнула на доўгую чырвоную трубку. – Я знайшла яе на дзіцячай пляцоўцы, калі разламала сваю біту аб галаву шалёнага хворага звера. І ведаеш, гэта зброя выдатна падыходзіць для барацьбы супраць дробных вар'яцкіх жывёл. Так што, я яе пакуль пакіну.

– Хм…добра. Мяне завуць Мікалай.

– Паліна.

– Ну, што ж Паліна… – сказаў рудавалосы хлопец і адышоў да століка, – Я ведаю, табе хочацца абмеркаваць шмат што, як і мне, але давай гэта перанясем на пазней, на іншы час. Пакінем усе важныя пытанні на потым. Добра? Мне трэба засяродзіцца, падумаць аб нашым выжыванні.

Хлопец узяў сурвэткі са стала і працёр імі мяккую канапу, затым стол.

– Можаш сюды сесці, а я пакуль буду сачыць за вуліцай з акна… – сказаў ён.

Яна прысела на канапу.

– Добра. Але я не разумею, ад каго мы ўцякаем. Мікалай, хіба не прасцей трымацца сонца, яны ж відавочна баяцца прамога сонечнага святла?!

– Выкажу здагадку, што ты кажаш зараз пра мутаваных жывёл. Але я зараз кажу не пра іх… Ты вады не хочаш? У мяне ў заплечніку ёсць.

– Вады?! Не, дзякуй. У мяне ёсць свая, – яна здзівілася, як хутка змянілася тэма іх гутаркі. – Можа, ежа ёсць?

– Так. Але прыйдзецца пачакаць…не хвалюйся, хутка паснедаеш… – прамовіў ён.

«Зноў трэба чакаць. Не люблю чакаць!» – падумала Паліна і адвяла вочы на карціну, што вісела на адной з сцен.

– Ну, быццам нікога, – працягваў сачыць за вуліцай хлопец. – Яшчэ дзесяць-дваццаць хвілін, для дакладнасці, і сыдзем адсюль.

– Куды пойдзем? – спытала яна і паглядзела на Мікалая.

Пасля яе слоў прагучаў гучны, пісклявы, страшэнны крык за сценамі кавярні. Быццам дзіця шалёна закрычала ад пакут. Быццам нехта завыў з глыбокага калодзежа, звонка, і ў той жа час глуха, данёсся доўгі адчайны віск.

Паліна здрыганулася, устала з канапы і выйшла ў цэнтр памяшкання. Яна ніколі раней не чула гэты жудасны гук. Сёння, яе эмоцыі, нібы арэлі, якія гойдаліся ад лёгкага хвалявання да трагедыі.

– Ні слова! – з прыкрасцю прамовіў Мікалай.

Неадкладна ён кінуўся да сваіх рэчаў: накінуў на плячо заплечнік, падняў сумку. Пасля падбег да дзяўчыны і моцна схапіў яе за руку.

– Ідзем, – ён пацягнуў яе за сабой.

Двое павольна пакінулі галоўнае памяшканне, ішлі па вузкім калідоры да запаснога выхаду. Тут жа Паліна спыніла хлопца і сказала:

– Што гэта, што за гукі? Што за крыкі? Дзесьці паблізу ёсць яшчэ людзі, яны ў небяспецы?! Мы павінны ім дапамагчы!

– Маўчы… Не гавары нічога…цішэй. Гэта не людзі, – прашаптаў ён і адпусціў яе руку, выцягнуў пісталет. – Хочаш жыць, слухайся мяне.

– Мг… – пагадзілася дзяўчына.

– Ідзем, – ціха, з лёгкай хрыпатой, прашаптаў Мікалай.

Яны выйшлі на задні двор. І там жа спыніліся. Хлопец агледзеўся. Тут стаялі невысокія дрэвы, якія ляніва калыхалі цёмна-зялёнымі галінамі. Зялёная высокая трава прабівалася скрозь ападкі пылу і цягнулася да святла. Некалькі машын хаваліся ў шэрым змроку, хаваліся ў шырокай цені шматпавярховых будынкаў. У цэнтры двара быў адзін невысокі будынак, які змясціў у сябе некалькі крамак. Ён быў яшчэ з ацалелым чырвоным дахам і зашклёнымі вокнамі.

З-за прахалоднага ранішняга ветру, які стаў узмацняцца і праяўляць сваю актыўнасць, пыл прыгожа разлятаўся. З кожнай гадзінай шэрасць падымалася ўсё вышэй і вышэй.

Маладыя людзі схавалі твары. Пераглянуліся.

Мікалай павярнуўся да дзяўчыны, блізка паднёс свае схаваныя за тканінай вусны да яе левага вуха і цвёрда вымавіў:

– Зараз ідзеш за мной. Толькі не азірайся. Запомні! Не азірайся! – цвёрда, па-мужчынску, – сказаў ён.

Хлопец першым перасёк вузкую дарогу, якую замяло шэрым пяском. Ён накіраваўся ў бок закінутай прадуктовай крамы. Паліна бегла за ім, не азіралася, спрабавала не ўяўляць жудасную карціну, як яе штосьці схопіць за спіну і пацягне. Але страшныя думкі, ад якіх беглі мурашкі па скуры, усё роўна закранулі яе. Здавалася, што нешта вялікае і вар'яцкае пераследуе, палюе толькі за ёй. Пры гэтым Паліна адчувала незвычайную трывогу і моцны страх. Было вялікае жаданне трохі супакоіць свае ўяўленні. Вельмі хацелася паглядзець за спіну і пераканаць сябе ў тым, што там усё ў парадку. Але рабіць гэтага было нельга. Нездарма хлопец двойчы паўтарыў: «Не азірайся!». Таму, дзяўчына глядзела толькі на яго спіну, верыла яму, бегла за ім.

Шэрая тоўшча пылу, ад зніклых дахаў і верхніх паверхаў высокіх будынкаў, змяшалася з ветрам і схавала ніжнюю частку чалавечых целаў. Вышэй пояса, рэдкім натоўпам лёталі лёгкія парушынкі, якія прапускалі праз сябе больш святла і кіслароду.

Мікалай і Паліна хутка перасеклі дваровую пляцоўку, і выйшлі на Прывакзальную вуліцу. Тут жа, за іх спінамі, зноў прагучаў адзін страшэнны нядоўгі віск. А пасля, дзесьці з правага боку, пачуўся другі, які быў бліжэй да іх. З-за жудаснага другога крыку Паліна адчула непрыемны звон у вушах, лёгкае памутненне ў вачах. А калі дрэннае самаадчуванне адпусціла яе, дзяўчына паглядзела на Мікалая, які перабіраўся па дахах пакінутых машын на іншы бок вуліцы. Не раздумваючы, яна хутка ўзлезла на першы чорны аўтамабіль і, як толькі вырашыла зрабіць шырокі крок наперад, каб скокнуць на наступны дах, яна зноў адчула непакой. На гэты раз, Паліна адчула невялікую цяжкасць у дыханні, яна адчула, як часцінкі дробнага пылу заляцелі ў рот. Дзяўчына закашляла. З-за неачышчанага паветра, аслабла. Выпусціла металічную трубку з рук. У празрыстай пластмасавай масцы, насупраць носа, з'явілася маленькая адтуліна, якая прапускала гарадскі пыл і перашкаджала нармальнаму дыханню.

Мікалай, апынуўшыся амаль на іншым баку вуліцы, нібы адчуў, што нешта не так з Палінай. Павярнуўшыся да яе, ён зараз жа вярнуўся назад. Паліна задыхалася ад з'яўлення ўжо новых дробных дзірак у масцы, кашаль узмацніўся. Тады хлопец апусціў сумку, зняў чорную пальчатку з правай рукі і, калі дзяўчына ўзняла галаву, ён цёплай далонню закрыў бачныя пашкоджанні. Мікалай хутка, трывожным голасам вымавіў:

– Удыхні паветра, нібы ў апошні раз. Мы неўзабаве будзем на месцы. Удыхні і калі я прыбяру далонь, затрымай дыханне. Ты мяне зразумела?

Паліна падняла ўверх вялікі палец правай рукі. Яна глыбока ўдыхнула, набрала ў сябе, як мага больш, паветра. Затым прыбрала руку хлопца і шырокімі крокамі пайшла наперад, перайшла вуліцу. Мікалай таксама спяшаўся. Для абодвух было дзіўным, што маска з моцнага матэрыялу стала падводзіць. Станавілася яшчэ больш неспакойна. Цяпер Паліне было не важна, куды вядзе яе хлопец – хацелася хутчэй схавацца ад пылу і задыхаць на поўныя грудзі.

Яны перайшлі дарогу і апынуліся ля невялікай будаўнічай крамы. Вокны якой былі забітыя тонкімі лістамі фанеры і ўсякім іншым цвёрдым смеццем. Сцены перасталі быць белымі ад прыставучага шэрага пылу, які абляпіў краму з усіх бакоў. На адным баку, уверсе, ледзь праглядалася рэклама. Моцныя чорныя ўваходныя дзверы мелі глыбокія драпіны. Яны былі надзейна зачынены знутры, а каля ручкі, злева, на сцяне, была чырвоная кнопка.

Да крамы першым падбег Мікалай, ён спусціў з твару ахоўную тканіну, націснуў на кнопку.

– Яша, дзверы! – выразна, па-камандзірску вымавіў хлопец.

Затым, вярнуўся жудасны гарадскі крык, і Мікалай зноў паўтарыў, але на гэты раз больш гучным голасам.

– Дзверы! Яша, дзверы!

Знутры пачуліся пстрычкі, дзверы адчыніліся і Паліна, куляй, першай увайшла ў асветленае памяшканне. Мікалай зачыніў за сабой дзверы, вярнуў замкі ў ахоўны рэжым. Дзяўчына адразу ж зняла пашкоджаную маску, далёка адкінула яе. І, не заўважаючы вакол нічога, некалькі разоў глыбока ўдыхнула. Затым яна хутка задыхала чыстым паветрам, выраўняла дыханне. Тады, Паліна заўважыла перад сабой невялікага чорнага сабаку з рудымі лапкамі і з сінім аброжкам. Добрая жывёла весела сустракала гаспадара і госцю, шустра махала хвастом. Паліна ў той жа момант здрыганулася, тузанулася ад нечаканасці і прыціснулася спіной да дзвярэй. У яе памяці прамільгнулі ўсе дрэнныя выпадкі за гэты апошні жудасны месяц. Выпадкі былі звязаныя з хворымі, вар'яцкімі жывёламі, якія накідваліся і гналіся за ёй. Мікалай заўважыў гэты спалох Паліны і паспяшаўся яе супакоіць. Ён выдатна разумеў, чаго баялася дзяўчына, ад чаго яе невялікія вочы сталі шырэй.

– Паліна, усё нармальна! Усё добра! Не бойся. Сабака сапраўдны, правільны, добры. Яша не шалёны звер. Супакойся. Ён такі ж, як і мы. Як ты і я. Здаровы.

Чорны сабака без перапынку махаў хвастом і па-добраму глядзеў на Мікалая, затым на госцю, потым зноў на гаспадара. Рудыя круглыя вочы жывёлы былі прыгожымі, неслі ласку і цеплыню.

– Варта было б мяне папярэдзіць, – ажыўлена сказала Паліна.

– Калі? – сказаў Мікалай, паціскаючы плячыма.

– Добра, я ў парадку… Я звыкнуся.

– Тады пазнаёмся. Гэта Яша – мой адзіны сябар, які ўвесь гэты пракляты час ратуе мяне сваёй прысутнасцю з дня ў дзень. Табе няма чаго баяцца, ён добры сябар.

– Добра… – прашаптала дзяўчына і адліпла ад дзвярэй.

– Цяпер, нам трэба павольна зняць з сябе пыльную вопратку. І кінуць яе вось сюды, – хлопец паказаў на кардонную вялікую скрыню. – Як пыл асядзе, я ўсё ачышчу. Такія ўжо ў нас тут правілы, – усміхнуўся Мікалай і працягнуў, – А пакуль, давай-ка мне сюды свой заплечнік. Пакінем яго тут.

Ён дапамог Паліне зняць цяжкі шэры заплечнік з яе далікатных плячэй, апусціў яго ўніз, паставіў каля скрыні. Затым, ён пакінуў свае сумкі побач, пагрузіў брудную вопратку ў скрыню, узяў з свайго заплечніка некалькі рэчаў і паглядзеў на дзяўчыну.

– Паліна, ты прывыкнеш да Яшы. Давай жа, пакідай пыл ля дзвярэй і падыходзь. А я пакуль пайду, пакармлю сябра, – адышоў ад Паліны Мікалай і, не змаўкаючы, спыніўся ля маленькага драўлянага стала, – Сёння я знайшоў нешта асаблівае, мясныя кансервы. Праўда, толькі тры, астатнія ўжо сапсаваліся, уздуліся. Ну, ты ведаеш, як зараз, з прадуктамі ідуць справы. Паліна, ты мяне чуеш? Не саромейся, размяшчайся. Ведаеш, у мяне ёсць яшчэ кансерваваная садавіна. Ты любіш ананасы?

Дзяўчына працягвала стаяць каля дзвярэй, павольна разглядала ўсё памяшканне, не спяшаючыся здымала пыльную вопратку. Унутры, маленькі будынак стаў не падобны на будаўнічую краму, цяпер гэта быў маленькі ўтульны домік, дзе ўсё было акуратна расстаўлена на месцах. Тут, недалёка ад Паліны, на кручках вісела чыстае адзенне, на паліцах знаходзіліся важныя і ацалелыя інструменты, а ўнізе, сумавалі банкі з фарбай і вялікая колькасць пяцілітровых ёмістасцяў з вадой. Далей, у правага краю, тоўсты матрац з чырвона-сіняй коўдрай і падушкай, тут жа карычневы ложачак для сабакі. Лявей цёмны стол і розныя прадметы: ад дробных дэталяў да вялікіх рэчаў. Было тут і камп'ютэрнае чорнае крэсла, сіні чамадан і розныя сумкі. Злева двое белых дзвярэй, што хавалі іншыя памяшканні. На падлозе было занадта чыста і акуратна. Над столлю, у левым далёкім куце, шумеў прыбор для ачысткі паветра.

Дзяўчына прыбрала пыльную вопратку ў скрыню, паказала сябе ў зялёнай тонкай цішотцы, у зялёных нагавіцах і чорных шкарпэтках. Яна працягвала сціпла стаяць ля ўваходных дзвярэй, бегала вачыма па ўсім памяшканні.

– Паліна?! Ты чуеш мяне? Падыходзь бліжэй, чаго ты там стаіш?! – сказаў рудавалосы хлопец у сіняй кофце і ў цёмных нагавіцах.

– Так. Я проста здзіўленая тваім сховішчам. Тут столькі ўсяго… Мабыць, ты з першага дня тут.

– Можна і так сказаць. Я раней працаваў тут, у гэтым памяшканні. Праўда, гэта ўжо не назваць крамай… Прыйшлося пераабсталяваць памяшканне. Адаптавацца.

Паліна, не адводзячы вачэй ад сабакі, ціха падышла да хлопца.

– Гэта што атрымліваецца?! Твой сабака адчыніў нам дзверы?

– Так. Яша добра навучаны. Гэта на той выпадак, каб іншыя не змаглі адчыніць дзверы, уварвацца ў мой дом з вуліцы, калі мяне няма. Ты не адказала мне, ты ананасы любіш? У мяне ёсць пару слоічкаў, – ён адышоў ад стала і адкрыў белыя дзверы, увайшоў у маленькае памяшканне якое нагадвала каморку. – Ёсць яшчэ бульба, праўда яе мала, але мы можам зварыць пару… Ёсць салодкае: цукеркі і шакаладкі. Яны ў мяне добра захоўваюцца. Што будзеш?

Хлопец корпаўся ў кардонных скрынках, перастаўляў іх, шукаў, чым жа пачаставаць госця. Яму хацелася спадабацца Паліне, ён пералічваў усё, што знаходзіў. Дзяўчына падышла да дзвярэй каморы і загаварыла:

– Зараз не да ананасаў. Ты казаў пра іншых людзей. Ёсць яшчэ людзі, якія не зніклі? Тыя, якія з вуліцы спрабавалі ўламіцца да цябе… А тыя жудасныя крыкі, якія я ў першыню пачула…чые яны?

– Давай пазней пра гэта пагаворым. Добра? У нас шмат часу. Табе б спачатку памыцца. Валасы вунь, якія…ў пылу. Прывядзі сябе ў парадак. Суседнія дзверы. Там ёсць вада, я збудаваў невялікі душ. Ты разбярэшся, што і як там працуе, на самай справе там усё лёгка. Павернеш кран і, вада пойдзе. Там і цёплая ёсць. Толькі не занадта захапляйся, – адказаў хлопец і ўзяў у рукі невялікую папяровую скрынку.

– Ах, крута, што ў цябе ёсць душ з цёплай вадой!? Я зараз з задавальненнем яго наведаю. Але, ад размоў, ад маіх пытанняў ты не сыдзеш.

– Нікуды не дзенуся, адкажу на ўсе.

Дзяўчына адчыніла дзверы, зірнула на душавую. Затым адышла, узяла ўсялякія рэчы з свайго заплечніка, сярод якіх быў завостраны нож з цёмна-зялёнай рукаяткай. Яна схавала яго ў чыстым адзенні і хутка пайшла за дзверы. Паліна не на ўсе сто працэнтаў давярала Мікалаю, бо яна ледзь ведала гэтага чалавека. Але таксама, яна не змагла выстаяць перад душавой і таму, амаль не думаючы, паспяшалася вымыць цела.

III

Заміргалі лямпачкі над столлю. Мікалай быў устрывожаны тым, што за два апошнія дні збоі сталі часцей. Быццам нешта намякае на тое, што святло вось-вось зусім згасне. «Толькі не зараз.» – падумаў хлопец, упрыгожваючы стол ежай. Святло больш не сваволічала, пакінула ззаду ўсю трывогу прысутных.

Паліна доўга не выходзіла, яна атрымлівала асалоду ад цёплай вады, якая награвалася ад электрычнасці. Яна нібы ажывала, адчувала свабоду, быццам змывала з сябе ўсю цяжкую ношу.

Але калі прыйшоў час выходзіць да Мікалая, дзяўчына схавала невялікі нож у кішэні чыстых чорных спартыўных нагавіц. Яна адчувала ўнутры сябе недавер да яго, пужлівасць.

Паліна выйшла ў чорным спартыўным касцюме, які добра падкрэсліваў яе стройную постаць і высокія грудзі. Чыстая цёплая скура твару ўмомант адчула прахалоду паветра. Холад, як ток, хутка прабегся па ўсім целе і імгненна знік. Чорныя кучаравыя валасы блішчалі ад белага святла, маленькі акуратны нос злёгку паружавеў з-за цёплай вады. Дзяўчына пасля прыняцця душа адчула асалоду, прыемную слабасць.

Хлопец яе сустрэў з зачараваным поглядам і, захапляючыся яе прыгажосцю, паклікаў да стала. На маленькай прамавугольнай плоскасці ляжала неабчышчаная, гарачая, вараная бульба, дзве банкі мясной кансервы, адкрыты слоік кансерваваных ананасаў, шакалад і адзін яблык.

Паліна спачатку паглядзела на сабаку, які адпачываў на ложку з закрытымі вачыма, відаць, спаў. Затым дзяўчына асцярожна прысела на адзінае крэсла, спакойна паклала на стол свой завостраны нож і гэтак спакойна сказала:

– Цяпер расказвай, хто ты такі і ці ёсць яшчэ людзі ў горадзе. Адкуль тут электрычнасць? І пра жудасныя крыкі не забудзься.

– Добра. Але ты хоць падсілкуйся. Ты еш, а я табе ўсё раскажу.

– А ты што, сам есці не будзеш? – апусціла чорныя бровы Паліна і ледзь прыжмурылася. – Спачатку, ты паспрабуй.

Яна вельмі хацела есці, і тое, што было на стале, спакушала выдаліць голад.

– Ха, ты мне не давяраеш?! Разумею. З твайго боку гэта правільна. Але зараз усё выправім, – адказаў з усмешкай хлопец і патрошку пакаштаваў кожны прадукт.

Пасля хвіліннага маўчання, дзяўчына напала на ежу. А Мікалай, стаў адказваць на пастаўленыя пытанні.

– У тую ноч, у першы чорны месяц, да таго, як адбылося нешта дзіўнае, я падпрацоўваў у бары. Першы час, усё было, як звычайна: грала музыка, шумелі наведвальнікі, прыходзілі замовы. Ну а праз гадзіну…людзі застылі. Усе, акрамя мяне… Яны каля хвіліны стаялі нерухома, я спачатку разгубіўся, а потым выйшаў у залу. І людзі, як табун, усе хутка выбеглі на вуліцу. Нібы іх хтосьці паклікаў або спалохаў. Яны не штурхаліся, не крычалі. Без панікі маўкліва адышлі. Калі ў бары застаўся толькі я…я адчуў неспакой, не адпускаў пустую шклянку з рук. Я пайшоў следам за імі. Хацелася паглядзець, куды ўсе ўцяклі. «Можа нешта на вуліцы здарылася?», падумаў я. Але там нічога і нікога. Пусты горад. Начныя ліхтары згаслі ў раз. Не праглядальная цемра акружыла мяне. Цішыня палохала. А над горадам навіс месяц, дакладней, яго контур. Як кальцо. Магчыма, зацьменне ці нейкая іншая з'ява закрывала яго тады. Карацей, была такая ж цёмная ноч, як учора ці тыдзень таму. Толькі бляклае святло месяца, у абрысе круга, і не адной зоркі. Сувязі не было. Электроніку ўсю выключылі. Я правёў пры свечках усю ноч у бары. Ну а пад раніцу, гарадское святло хаатычна замігцела. Вуліцы, дамы, зайгралі святлом, як навагоднія гірлянды. Потым святло аціхла… Але ў горадзе па-ранейшаму не душы. Я пабег дадому. Праз пару кварталаў пачуў шматлікія сігналы машын, а пасля ўбачыў людзей, якія спяшаліся кудысьці, уцякалі ад чагосьці. Тым днём рабіўся хаос, ніхто не адказваў мне, куды яны з'язджаюць. Толькі крычалі на мяне: «Ратуйся! Ратуйся!» Ад чаго? Я не разумеў. Як зараз, памятаю іх страх у шалёных вачах і ўвесь спалох унутры сябе. Я не змог дазваніцца да родных, ніякай сувязі не было. Я не ведаў, што мне рабіць…гэта жудаснае замяшанне палохала мяне… Халера, цяжка ў душы, цяжка нават цяпер пра гэта казаць…

Паліна пакінула ежу і, адчуваючы сум, сказала:

– Мне гэта знаёма. Пасля той ночы, у першую раніцу, я страціла сувязь з бацькамі і з сястрой. Калі муж шаптаў пра нейкае выратаванне, я трымала дачку за руку і не адпускала тэлефон…мы селі ў машыну адправіліся ў бацькоўскі дом, але там нікога не было, толькі адчыненыя, насцеж, уваходныя дзверы. Мы вярнуліся ў аўтамабіль, працягвалі кудысьці ехаць, а затым спыніліся, трапілі ў скопішча машын. Я не ведала, куды мяне вязе муж, ён паводзіў сябе вельмі дзіўна, часта шаптаў нешта. Я ўключыла мясцовае радыё, якое чамусьці яшчэ працавала, жаночы голас усё паўтараў пра самавыратаванне, пра тое, што трэба хутчэй з’язджаць з горада. Я з раздражненнем, у страху, абдымала дачку. Мы прастаялі ў дарозе цэлы дзень, амаль не ехалі. Муж не хацеў пакідаць машыну і пешшу пакідаць горад. Потым вечар. І так хутка сцямнела, за імгненне вуліцы сталі чорнымі. У той момант я перастала чуць, мае вушы заклала, а цела і зусім перастала слухацца мяне, быццам ператварылася ў жэле. Я перастала адчуваць, гаварыць. Больш не адчувала дотык дачкі. Тады, у цемры, я страціла яе, сваю дачку Марыю… Было пакутліва страшна, хацелася крычаць, шукаць дзіця, але… Я праседзела на заднім сядзенні аўтамабіля да раніцы. У выніку мой муж, мая дачка, як і ўсе, хто быў побач, зніклі. Гэта было жудасна… Я адна засталася стаяць у здзіўленні, сярод кінутых машын… Я страціла яе…сваю маленькую прынцэсу… – Паліна недагаварыла, слёзы хутка скаціліся з счырванелых вачэй па яе далікатнаму твару.

Мікалай апусціў галаву, пачухаў рыжае шчацінне на левай шчацэ. Ён успомніў пра бацьку, аб адзіным родным чалавеку. Паліна выцерла сумныя вочы ад вільгаці, ёй хацелася хутчэй пагаварыць пра нешта іншае, і яна спытала:

– А ты адкуль?

Хлопец падняў галаву, паглядзеў на Паліну.

– Я жыў у далёкім раёне, у Валатаве. А бар быў у цэнтры. А асноўная праца была тут, у гэтым памяшканні…

– А чаму ты застаўся тут, а не дома? Твой дом стаў разбурацца?

– Ды не, на пачатку, горад жа не знікаў. Але там ужо было небяспечна, было шмат істот, гэтых стварэнняў. Мне здавалася, што я толькі адзін выжыў, не ператварыўся ў слізкую, гідкую істоту. Я ўцёк і схаваўся тут. А там, дома, я прабыў дзесьці тыдзень і зваліў. Набраўся я тады розных прыгод. Не ведаю, як я яшчэ выжыў. Але, як толькі я абжыўся тут, я здабыў хоць нейкі спакой. Толькі зрэдку стаў наторкацца на няўдачы. І ўяўляеш, да нашага знаёмства, дзесьці сем дзён я быў упэўнены, што я дакладна апошні, хто выжыў з нашага горада. Я так думаў, шчыра кажучы, пакуль не сустрэў цябе.

– Пачакай, а пра каго ты казаў? Тады, раней, і вось зараз пра іх згадаў, пра якіх істот? Я цябе не разумею.

– Ты што не сустракала нікога да мяне?

– Жывёл толькі, хворых жывёл… Ты першы чалавек, якога я сустрэла за гэты доўгі месяц.

Зноў замігцела святло ў невялікім памяшканні. Паліна трохі адцягнулася, а затым сказала:

– Дзіўна, што за гэтыя дні я так нікога не сустрэла… Хоць я абышла ўвесь горад. Дарэчы, я ж і тут была, каля твайго новага дома. Я хадзіла тут у першы тыдзень пасля таго, што здарылася, мабыць, таму мы з табой размінуліся. Ты быў яшчэ там, на іншым канцы горада… А ты ж не пра жывёл казаў, калі згадваў істот?! Той страшэнны крык, гэта былі яны, пра іх ты кажаш?

– Так, пра іх. Дзіўна, што ты не сустракала істот. Я б сказаў, што табе пашанцавала. Не, ну калі б я сустрэў цябе хоць бы на другі тыдзень, то мне б пашанцавала… А вось істота, гэта жудасць. Непрадказальная, моцная, бясстрашная. Яна ростам, як я ці ты, але выглядае непрыемна. Я спрабаваў прыдумаць ёй імя, а потым, як бы прывык называць па-простаму – істота. Я не сустракаў іх занадта шмат, бачыў і біўся з імі не толькі ў першы тыдзень. Яны, то па адным, то па двое хадзілі ў маім мікрараёне. Потым натоўпамі, акупавалі раён, і я перабраўся сюды. Уладкаваўся, змірыўся з адзінотай і выжываннем. Тут ніколі не было істот, у гэтай частцы горада. Але, я сустракаў іх, хіба толькі адышоўшы далей ад свайго прытулку, калі шукаў прадукты. Крамы з прадуктамі станавіліся ўсё далей і далей. Сёння, ты знайшла мяне, а істота ўжо побач. Магчыма, яна сачыла за табой…

– Мне падалося, што ты абвінавачваеш мяне, у тым, што я прывяла да цябе…істоту, якую я і ў вочы не бачыла?!

– Ды мне пляваць на істот. Я цябе ні ў чым не абвінавачваю, проста кажу аб тым, што яны цяпер захопліваюць увесь горад.

– Я амаль месяц блукала па горадзе, але толькі сёння ўпершыню пачула крыкі і даведалася пра істот. Дзіўна гэта ўсё… У цябе тут так светла. А адкуль электрычнасць? За першы ж тыдзень усе адключылася.

– Тут, каля чыгуначнага вакзала, яшчэ ёсць электрычнасць. Праўда збаіць ўжо, які дзень. Нават радыё працуе, шыпіць часам, але бывае, што грае музыка, паўтараецца толькі адна песня. Вось літаральна ўчора, яно зашумела, затрашчала, а затым зноў змоўкла. А пасля маўчання, скрозь перашкоды, загаварыў малады мужчынскі голас. Я бліжэй падышоў да хрыпаты. Хтосьці казаў. Казаў, быццам на іншай мове. Але я прыслухаўся і разабраўся, пачуў зварот, які гучаў неяк так: «Увага! Усе хто чуе гэта! Усе хто выжыў! Чакаем вас у Бабруйску. Увага! У Бабруйску! Бабруйск – горад для тых, хто выжыў!» Учора бліжэй да ночы яшчэ паўтаралася гэтае паведамленне. І сённяшнім ранкам. Зараз, уключу табе, сама паслухаеш.

Мікалай дастаў з-пад падушкі маленькае чырвонае радыё. Падключыў яго да разеткі і тут жа затрашчаў круглы чорны дынамік. Затым хлопец выцягнуў доўгую антэну і паставіў прадмет на паліцу, як мага вышэй. Зайграла песня:

«…І не звяртаючы ўвагі грому,

Хачу я бачыць твае прамяні!

Каб апынуцца каля дому

І цалавацца ля ракі…»

Мікалай усміхнуўся і паглядзеў на дзяўчыну радаснымі вачыма. Паліна павольна ўстала з-за стала, калі пачула першыя радкі.

– Я ніколі раней не чула гэтую песню, – сказала яна і падышла бліжэй да хлопца.

Яе вусны ўздрыгнулі. Музыка расслабіла душу, былое напружанне знікла на некалькі хвілін. Яна не думала больш пра недавер да Мікалая, не думала пра істот. Паліна вызваліла шкодныя думкі з пасткі памяці, прыслухоўвалася да выканаўца. Унутры з'яўлялася цеплыня.

Радыё перапыніла цішынёй мужчынскі голас выканаўца, змоўклі музычныя інструменты. Ні слоў, ні гукаў. Дзяўчына паглядзела на Мікалая, у яе карых вачах адбівалася цёмная думка. Паліна замерла ў чаканні пачуць нейкія словы ад хлопца. Пачуць ад яго, што зараз прагучыць зварот. Але Мікалай адразу паказаў незадаволены твар, адвярнуўся і з прыкрасцю вымавіў:

– Ну, вось. Цяпер зусім сціхла…

Хлопец пакруціў антэнай. Зноў зашыпела радыё, як гук залевы. Пачуўшы толькі шум і трэск перашкод, Паліна стала яшчэ больш прыслухоўвацца, чакала той самай аб'явы, пра якую так шчыра і жыва казаў Мікалай. Толькі шыпячы фон, нібы рой пчол, нічога больш не выдаваў. Дзяўчына адышла ад радыё, вярнулася да стала з засяроджаным позіркам. Яна ўспомніла пра дачку, вельмі моцна паверыла ў надзею яе адшукаць.

– Гэта дакладна! Мы не апошнія людзі. Мы ж знайшлі адзін аднаго, значыць і іншыя аб'ядналіся. Нам трэба ў Бабруйск! А што калі яна там?! Не, яна дакладна там! Мая дачка Марыя. Мы павінны, як мага хутчэй, накіравацца да яе, у Бабруйск! Мне трэба туды, – задуменна, з вялікім імкненнем казала Паліна, папраўляючы свае мокрыя валасы.

Мікалай прыглушыў радыё, затым выключыў яго. Ён бачыў, як ззяла дзяўчына ад таго, што з'явілася надзея. Прачытаў па яе выразе твару, што яна поўная рашучасці пакінуць Гомель, нават больш, чым ён сам. Хлопец прамаўчаў, прапусціў усе пытанні Паліны і прысеў на ложак, пагладзіў сабаку. Затым, ён зноў паглядзеў у ажыўленыя вочы дзяўчыны і сам заразіўся яе ўпэўненасцю. «Вось яна, магчымасць вярнуцца да людзей!» – падумаў ён і вымавіў услых іншыя словы:

– Нам трэба прыдумаць, як дабрацца да Бабруйска. Патрэбен план. Я не раз падумваў пра тое, што наш горад можа зусім знікнуць…і што я буду рабіць потым?! Мне ў галаву прыходзілі думкі перабрацца куды-небудзь, паглядзець, што робіцца за межамі Гомеля. Але я ўсё адкладаў, спадзяваўся, што ўсё гэтае невытлумачальнае трызненне спыніцца. Але неяк сур'ёзна я не разглядаў свой сыход, баяўся, што за горадам будзе яшчэ горш, чым тут, баяўся загінуць хутчэй, чым дабяруся куды-небудзь. Але калі я пачуў па радыё зварот, гэта стала для мяне, як першы крок да выратавання. Я вырашыў усё добра прадумаць, час у мяне быў. Запасы і дах пакуль таксама ёсць. Гэта ж трэба будзе пераадолець дзесьці палову краіны. А гэта не малая адлегласць, ад Гомеля да Бабруйска…

– Так, ты маеш рацыю. Трэба ўсё добра абдумаць, а галоўнае, хутчэй. Бо калі мы будзем марнаваць час, то паветра можа стаць яшчэ бруднейшым. А ежа, яшчэ хутчэй стане знікаць з паліц, будзе псавацца… Вунь, шматпавярховыя дамы, таксама бурацца. За гэтую ноч адразу некалькі паверхаў знікла, прама нада мной. І, як ты казаў, істот тут становіцца больш. Можа вось ён, наш шанец пакінуць горад?! У цябе ёсць карта? Пашукаем у ёй самы кароткі шлях.

– Няма. Няма папяровай. Была электронная, але сама разумееш, батарэйкі ў першыя ж дні хутка страцілі свой зарад, ператварыліся ў парашок. Я абышоў усе крамы электронікі, што былі паблізу, хацеў нешта змайстраваць, але няма такой батарэі, што трымала б зарад. Сёння я планаваў прайсціся па аўтамабілях, знайсці нешта вартае, а затым наведаць чыгуначны вакзал… Дарэчы, там дакладна павінны быць карты з паперы. Зараз я туды схаджу, пакуль не сцямнела. Я ўжо бываў там, таму, я хутка, – захапіўся планам Мікалай.

– А як жа твой квадракоптар? Я бачыла, як ты яго запускаў сёння раніцай. Як ён мог працаваць? – пыталася Паліна.

– Гэта быў груган, кружыў над мной. Прыстаў. Куды я, туды і ён. Але потым адстаў ад мяне, калі я схаваўся ад яго ў будынку. Атрымліваецца, ты мяне знайшла дзякуючы птушцы?!

– Не зусім. Я і твой сілуэт бачыла, – казала яна, – Я хачу з табой пайсці, па карту!

Хлопец ужо стаяў ля выхаду. Ён збіраўся і рэфлекторна, злёгку ўсміхаючыся, глядзеў на Паліну.

– Не! Не варта, – казаў ён, спяшаючыся да вакзала. – Заставайся тут. Адпачні. Я не ведаю, дзе і як ты правяла мінулыя дні, але табе варта застацца тут. Паклапаціся пра Яшу ці хутчэй, ён пра цябе паклапаціцца. Пазнаёміцеся бліжэй. Бяры тут што хочаш, еш, што хочаш. Усё роўна нам сыходзіць. Так што, збірай сумкі, шукай усё неабходнае. Я ўпэўнены, ты не з тых, хто будзе рабаваць мяне, не з тых, хто задумаў дрэннае. Заставайцеся тут. Так будзе бяспечней для цябе.

Мікалаю хацелася спадабацца дзяўчыне, таму ён гатовы быў дзяліцца з ёй усім і ісці на рызыкоўныя подзвігі.

Паліна трывожна паглядзела на сабаку, затым падняла вочы на хлопца і сказала:

– Асцярожна…

Мікалай быў ужо ў чорнай вопратцы. Ён схаваў сваю лёгкую ўсмешку пад маскай, абараніў вочы будаўнічымі шырокімі акулярамі. Хлопец кіўнуў і хутка выйшаў з памяшкання.

Яша ў той жа момант ускочыў, падбег да дзвярэй, сеў насупраць іх і стаў чакаць гаспадара.

– Спадзяюся, ён вернецца. Тут жа недалёка… – спакойна сказала Паліна гледзячы на адданага сабаку, нібы казала гэта яму.

Яша сядзеў смірна, ён не паварочваўся на звонкі голас, толькі злёгку паварушыў левым чорным вухам.

IV

У гэтую гадзіну сонца толькі злёгку кранала сваімі прамымі прамянямі галаву Мікалая, усё больш цёплае святло растваралася ў цяжкім паветры, у прахалодным парыве шкоднага ветру, які быў змрочным і непрадказальным. Да сярэдзіны дня летні цёплы вецер яшчэ больш узмацніўся. Ён раззлавана гнаў шэры пыл ва ўсе бакі, шумеў і гарэзаваў на кожным вуглу, хаваў усю дробязь, што ўпала да самай зямлі. Грозны вецер лётаў, нібы страціў увесь свой спакой і злаваўся толькі на аднаго Мікалая. Ён дражніў хлопца моцнымі парывамі, калі той толькі з'явіўся на вуліцы. Шчодра абсыпаў яго цела дробнымі пясчынкамі.

Шэры сухі пясок, мяккі, як бавоўна, хутка абхапіў і схаваў у сабе чаравікі Мікалая. Выйшаўшы з хованкі, хлопец усім сваім целам прыняў на сябе бушуючую гарадскую буру. Адчуў, як адзенне ўшчыльную прыціснулася да цела. Моцная дробязь, нібы ўраган пустэльні, атакавала яго. «Хутка ж памянялася надвор'е», – нядобра падумаў Мікола і паглядзеў налева. У ахоўныя празрыстыя акуляры жвава паляцеў ледзь прыкметны пыл. Рот і нос пры гэтым быў прыкрыты чорнай тканінай, якая чысціла, не прапускала змешаны кісларод, давала беспраблемна дыхаць хлопцу. Пры такім надвор'і, трэба было значна часцей замяняць тканіну на новую, чым раніцай ці ж у вечар. Усе астатнія часткі цела, ад плячэй і да пятак, адчувалі больш густое зборышча шэрага парашка, які быццам штурхаў хлопца на першы крок. Мікалай спачатку пільна разгледзеў вуліцу, а затым пайшоў у бок вакзала. Ён дастаў пісталет і ўпэўнена ішоў наперад. Справа не заканчваліся легкавыя аўтамабілі, якія мільгалі, хаваліся ў лятучых пясках. Спачатку, злева, моцна дзьмуў вецер, ён імчаўся з боку пустой прасторы і перашкаджаў Мікалаю. Але як толькі хлопец дайшоў да першага пяціпавярховага будынка, які страціў толькі шэры дах і частку сцен верхняга паверха – стала спакайней, але ненадоўга. Хлопец спяшаўся, хуткімі крокамі кароціў цяжкі шлях. Абышоўшы паркоўку, дзе спалі аблезлыя жоўта-белыя кузава маршрутных таксі, ён павярнуў да палаца культуры і тут жа, праз дарогу, замільгаў чыгуначны вакзал.

Мікалай падняўся на ганак палаца. Прыціснуўся да белай сцяны, каля ўваходных зачыненых цёмных дзвярэй. Стаяў пад белым маленькім балконам і нервова глядзеў, ці няма за светлымі, высокімі, архітэктурнымі калонамі бадзяжных жывёл. Прыслухоўваўся да шуму ветру, выяўляў староннія гукі. Але крыкі і выццё не рэзалі голас пясчанай завеі, хлопец выдыхнуў. Сэрца стала стукаць ледзь цішэй і павольней. Акрамя шэрай гуляючай буры няма нічога і нікога. Мікалай думаў пра тое, як за адну раніцу змянілася яго жыццё пасля сустрэчы з Палінай. Яшчэ ўчора ён баяўся адзіноты, песімістычна думаў пра паход у далёкі горад, думаў, што ў горадзе больш не засталося нармальных людзей. А ўжо сёння, у яго ёсць Паліна, а з ёй: з'явілася матывацыя, адвага, няма чалавечай адзіноты, няма ляноты і апатыі. Яму хацелася хутчэй адправіцца ў падарожжа, пакінуць гэты апакаліптычны горад і пакінуць усе перажыванні. Ён спадзяваўся, што на фінішы іх чакае лепшае жыццё. Ну а пакуль, гэта не зусім засланяла яго хвалюючы стан душы. Бо зараз яго больш турбавала дрэнная бачнасць. Ён не быў упэўнены ў бяспецы. Не хацелася сустрэць наперадзе свайго шляху або на зваротнай дарозе нядобрую істоту, а потым змагацца з ёй у пясчанай ценявой буры. Хлопец працёр акуляры, збіраўся ўжо сыходзіць з-пад балкона, падумваў зрабіць некалькі павольных крокаў, як затрашчала высокая цыліндрычная калона перад ім – Мікалай зараз жа выбег на ходнік, як баязлівы кот. Яго цяжкія чаравікі прыціскалі, рассыпалі і ўздымалі яшчэ больш сыпкага пяску. Вецер заўзята падхопліваў шэрасць і выносіў яе далей. Архітэктурная калона прыхілілася, легла на сцяну палаца, нібы з-за знямогі вырашыла задрамаць.

Рудавалосы хлопец хутка пакінуў звязанае з рызыкай месца. Ён прайшоў праз дарогу, паміж пакінутымі аўтамабілямі, і падышоў да вакзала. Хлопец з трывогай зайшоў унутр будынка. Тонкі пласт сухога парашка з бетону і цэглы, быў паўсюль. На падлозе хаатычна ляжалі сумкі і чамаданы рознай велічыні. Разбітая люстра ляжала там жа, толькі ў цэнтры. Паміж першым і другім паверхам, на лесвічнай пляцоўцы, бязрукая скульптура Леніна, чыя правая рука вялікімі кавалкамі разляцелася па прыступках. Усе кіёскі, крамкі, заставаліся такімі, як да знікнення жыхароў. Вецер разносіў пыл ад незашклёнага акна з боку чыгункі да выхаду ў горад і па іншых памяшканнях. Мікалай паглядзеў уверх. Дах будынка быў у маленькіх дзірках, над галавой праглядалася чыстае блакітнае неба. Хлопец дакладна ведаў, дзе яго чакае папяровая карта з найбліжэйшымі вялікімі гарадамі, з мяжуючымі суседнімі краінамі. Ён хутка накіраваўся туды. У кіёску, сярод газет і часопісаў, акуратна ляжала рознакаляровая дарожная карта яго роднага горада і карта ўсёй краіны. Як толькі хлопец узяў у рукі невялікі вертыкальна складзены кавалак тоўстай паперы, ён зноў падумаў пра Паліну. Прадставіў яе мілы твар, прыгожую ўсмешку, як пры яго вяртанні, яна будзе рада яго адважнаму подзвігу. Затым, прыемныя думкі адпудзіў звонкі стук. Нібы хтосьці выпусціў тонкую жалезную пасудзіну на мармуровую падлогу. Сэрца зноў забілася хутчэй. Хлопец насцярожыўся, прыжмурыўся, агледзеўся. Побач нікога. Мікалай схаваў карту пад адзеннем у вобласці грудзей, пасля памяняў тканкавую маску на твары і павольным крокам стаў рухацца да цэнтральных дзвярэй вакзала. Як раптам, у лёгкім скуголенні ветру прагучаў цвёрды скрыгат. За спіной пачуўся дрыготкі гук. Мікалай развярнуўся і накіраваў пісталет на чалавечую скульптуру, на галаве якой, сядзела маленькае, крылатае, чырвонае стварэнне. Незразумелая, бязперая жывёла моцна ўчапілася зубамі ў помнік і гучна згрызала цвёрды матэрыял. Хлопец уважліва разглядаў раней нябачаную жыўнасць, якая больш нагадвала яму кажан, чым нешта іншае. Яркая афарбоўка быццам паказвала на небяспеку. У гэты ж момант ля параднага ўваходу гучна закрычала іншая істота, ды так, што хлопец на пару секунд аглух. Ціха загуло ў вушах. Мікалай ад нечаканасці стрэліў у скульптуру. Чырвоная пляма ўзляцела і рэзка схавалася ў бушуючай буры. Тады ж, хлопец павярнуўся на звонкі крык і ўбачыў недалёка ад сябе бледны высокі сілуэт, які хаваўся ў бескантрольным дробным пяску. Па невыразнай цені сілуэту можна было падумаць, што Мікалай сустрэў чалавека, гарадскога жыхара. Але з-за моцнага знаёмага крыку, які прыносіў жах, Мікалай не сумняваўся, што перад ім быў вораг. Для яго гэта была чарговая сустрэча з істотай. Пасля двух начэй, калі рэзка памянялася жыццё горада, хлопец пачаў сустракаць іх. Зараз жа істота не падыходзіла да Мікалая, а сам хлопец нерухома стаяў з выцягнутымі рукамі, якія трымалі баявую зброю. Ён не змог дакладна разгледзець мігатлівы цень у пясчанай буры, але ўяўляў ужо знаёмае непрыемнае аблічча істоты. Дзе на гладкай блакітнай скуры былі белыя ўзоры, як тонкія крывыя лініі, якія перапляталіся ў знакі. Пры ціхім надвор'і твар істоты быў чыстым і ледзь вільготным. На круглявай галаве не было валасоў, а на белым фоне вочнага яблыка толькі маленькі сіні круг. Цёмна-шэрыя вусны. Злёгку згладжаныя абрысы носа і вушэй. Істота насіла вільготнае патрапанае чалавечае адзенне.

Мікалай успомніў усе непрыемныя сустрэчы з істотай. Ад адной, ад самай трагічнай, з'явіліся халодныя дрыжыкі, якія прабегліся па ўсім яго дужым целе. Вочы хлопца злёгку напоўніліся вадой і смуткам. Цэліўшы ў галаву, ён адразу ж стрэліў. Затым зрабіў яшчэ два стрэлы ў бок істоты. Мікалай выпусціў усе тры кулі ў худое цела цёмнага сілуэту. І калі ля ўваходу заставаўся стаяць толькі ён, тады хлопец паспяшаўся пазбавіцца ад глыбокіх усхваляваных пачуццяў. Ён зняў чорную пальчатку і выцер вочы, затым роўна задыхаў. Шаптаў: «Гэта была істота, не чалавек…істота…я ўсё правільна зрабіў і ў гэты раз… Цяпер трэба данесці карту!» Хлопец хутка выйшаў з вакзала. На хаду, ён правёў сур'ёзным позіркам тое месца, дзе стаяў сілуэт. Ля ўваходу нікога не было. Цяпер для хлопца галоўным было хутчэй вярнуцца ў свой прытулак. Абабягшы палац культуры, Мікалай чуў далёкія крыкі істот, якія даносіліся з боку вакзала. Ён не рабіў ніякіх прыпынкаў, бег, спяшаўся, моцна сціскаў пісталет. Бура супраціўлялася, ішла ў супрацьход, нібы змагалася з ім, забірала сілы. Калі Мікалай падышоў да дзвярэй, за якой яго чакалі Паліна і Яша, ён не спяшаўся націскаць на кнопку. Хлопец прыжмурыўся счырванелымі вачыма, скрозь мокрыя рудыя вейкі ён выглядваў істоту. Ён не жадаў, каб у яго новы дом уварваліся чужыя. Дрэнная бачнасць не сказала яму ні слова, ён націснуў на кнопку каля дзвярэй і цвёрдым голасам вымавіў:

– Адчыняй!

Дзверы адчыніліся. Напалоханы Мікалай ускочыў у памяшканне, трасучы пыльнай вопраткай, сарваў маску з твару.

– Як ты? У цябе атрымалася? – паспяшалася з пытаннямі Паліна.

Хлопец моўчкі выцягнуў правую руку, не падпускаў да сябе дзяўчыну. Ён хацеў аддыхацца, перш чым нешта сказаць. Спачатку Мікалай паглядзеў на Яшу, які рады быў яго вяртанню. Потым зірнуў на Паліну, на яе прыгажосць. Убачыў: як доўгія чорныя кучаравыя валасы прыгожа ляглі на плечы, як яны атачалі сабой яе мілы белы тварык; як хвалююча бегалі цёмныя вочы; як пяшчотна варушыліся яе пухленькія ружовыя вусны.

– Ты ў парадку? – спытала дзяўчына.

– Так. Добра… Я знайшоў карту. Зараз… – сказаў Мікалай і зняў з сябе брудную вопратку, працягнуў дзяўчыне карту. – Вось. Вось што нам трэба.

– Выдатна! Прабач, але я ў цябе тут знайшла шмат чыстага адзення і вырашыла пераапрануцца ў зручнае. Ці не занадта вяліка на мне сядзіць. Яшу падабаецца. Ты ж не будзеш пярэчыць? Дарэчы, адкуль у цябе столькі ваеннага адзення?

– Табе пасуе, – з усмешкай адказаў ён, – Тут, непадалёк была крама з вайсковым адзеннем. Вось я вырашыў на ўсялякі выпадак узяць з запасам. Я зараз прыбяру пыльныя рэчы, а ты пакуль разгарні карту.

Паліна з азартам раскінула паперу на стале. Вадзіла тонкімі пальцамі па жоўтых лініях дарог, шукала вачамі патрэбны маршрут.

Святло замігацела, задрыжала вельмі хутка, біла па вачах. А праз хвіліну згасла, затым праз секунду зноў уключылася, але ўжо без асаблівых адрозненняў. Гэта крыху напружыла і прымусіла задумацца, асабліва Мікалая, які стаў уяўляць свой план не гледзячы ў карту. Ён у задуменнасці падышоў да дзяўчыны, зладжваў у галаве няпросты паход. Паліна зірнула на яго занадта сур'ёзны твар і спытала:

– Мікалай, як усё прайшло, як ты схадзіў? Ты, дарэчы, хутка вярнуўся…

– Хутка, але не спакойна. Будынкі руйнуюцца на вачах. Пачвары нейкія лётаюць, якіх я яшчэ не бачыў. Потым, наткнуўся на істоту і атакаваў яе першым. Але мне было нескладана дастаць карту. Я і больш складаныя вырашаў праблемы.

– Істота?! – ціха, з нейкай горыччу сказала Паліна.

Унутры дзяўчыны ўзнік неспакой і страх, яна баялася сустрэць нябачаную істоту. Яна не магла ўявіць сабе яе сапраўдны вобраз, затое з лёгкасцю ўяўляла і прыдумляла сабе ўсякае.

– Глядзі! – паказаў на карту Мікалай. – Мы не пойдзем па гэтай дарозе, занадта адкрытая мясцовасць… Гэта ж колькі яшчэ па горадзе крочыць. Не, гэта для нас небяспечна. Мы не зможам выйсці за межы Гомеля. Я прапаную, скарыстацца момантам, пакуль ёсць электрычнасць, і выехаць з горада на электрычцы. Я шмат разоў быў на вакзале, але не адважваўся паспрабаваць завесці электрычку, праверыць яе. Але яна там сапраўды ёсць! – сказаў ён і стаў вадзіць пальцам. – Вось адсюль мы выедзем, як мага далей, прадоўжым шлях па гэтым кірунку. Але ёсць адно «аднак»…стрэлкі на чыгунцы могуць згуляць не на нашу карысць.

– Так мы можам спыніць састаў у любы момант і пайсці пешшу… – дадала Паліна.

– Так. Усё так… Добра. Возьмем за аснову план з электрычкай.

– Дык, а калі будзем выходзіць?

– Ты хочаш зараз выйсці? Не спяшайся. Трэба сабраць рэчы і старанна ўсё абдумаць. Нават калі мы з горада выберамся, нас чакае доўгі, і не думаю, што бяспечны шлях.

Яны яшчэ доўга размаўлялі аб сумесным падарожжы. Пасля доўгіх роздумаў і выстройвання лепшага маршруту – адразу быў пабудаваны план. Які-ніякі, але ўсё ж план, якому яны павінны будуць строга прытрымлівацца, каб не губляць час і не натрапіць на складанасці.

На карце чырвоным маркерам былі пастаўленыя тоўстыя кропкі папаўнення запасаў ежы і піцця, а таксама абведзеныя месцы адпачынку, начлегу. Адна няроўная чорная лінія малявала самы кароткі і лепшы шлях да Бабруйска. Другая лінія, была даўжэйшай, была на выпадак правальнай ідэі рухацца па чыгунцы – служыла планам «Б». Кожны з будучых падарожнікаў, падчас абмеркавання, уносіў свае пажаданні. Пажаданні Мікалая не былі дрэннымі для абодвух, менавіта ён вырашаў, як будзе праходзіць маршрут. А вось пажаданні Паліны патрабавалі зменаў, больш часу ў дарозе. Дзяўчына вельмі хацела ўнесці больш кропак для прывалаў, больш адпачынку, разбіць на адрэзкі вельмі доўгія дарогі. Гэта б дазволіла ёй не прыгнятаць свой арганізм, а ўпэўнена ісці наперад. Яна хацела ацалець, быць заўсёды моцнай, на той выпадак, калі прыйдзецца біцца з істотай. Гэтае пытанне, аб унясенні яе змяненняў, патрабавалі большага пераканання. Мікалаю не хацелася марнаваць час, ён уяўляў дадатковую складанасць, небяспеку не толькі для сябе, але для ўсіх. Лішні прыпынак мог б прывабіць непатрэбных гасцей, небяспечных ворагаў. Але гледзячы ў выдатныя вочы Паліны, якія замілавальна прасілі паслухаць яе, Мікалай нібы растаў і ўсё ж даў слабіну. Цяпер яны павінны будуць зрабіць больш прыпынкаў да Бабруйска, чым планаваў Мікалай.

Раней, калі на Паліну навалілася вялікае гора, калі надышоў дзень застацца адной у шэрым халодным горадзе, калі яе сэрца балела аб знікненні родных, калі прыйшла думка пэўнасці таго, што яна адзіны чалавек – яе матывацыя згасала з кожным трагічным днём. Надзея пра жывых сваякоў тлела і ўсё больш упэўнена аддалялася ад яе. Цёмныя думкі неўзабаве ахінулі яе галаву, парушалі розум. Першыя дні яе адзіноты былі цяжкімі, яна не прымала рэчаіснасць, яна замкнулася ў сабе. Яна не пераставала думаць пра дачку. Не адпускала думка пра яе жывым існаванні. Неўзабаве, прыняўшы трагедыю, з'явілася жаданне зазірнуць за межы горада, каб даведацца ці ёсць яшчэ людзі. Але страх хутка спыніў і адкінуў гэтую ідэю. Паліна блукала з смуткам, з стратай і са сваім згасаючым выжываннем адшукаць дачку. Усё было так, пакуль яна не сустрэла Мікалая, сапраўднага чалавека. Тады зноў ажыла яе надзея на сустрэчу з роднымі, што яны жывыя.

Мікалай астыў ад думкі, што яго сваякі і сябры яшчэ жывыя, у яго была на тое прычына так думаць. Перад Палінай ён яшчэ не адважваўся раскрыць гэты сакрэт. Ён адчуваў яе напорыстасць у голасе, бачыў, як гарэлі яе вочы ад маленькай надзеі, што адрадзілася. Таму, ён проста пагадзіўся з Палінай, не жадаючы мяняць яе настрой.

Цяпер трэба было збіраць рэчы і маральна рыхтаваць сябе да сур'ёзных выпрабаванняў. Рыхтаваць сабаку да паходу.

Усім было страшна і няўтульна ад думкі, што наперадзе можа здарыцца ўсё што заўгодна. Але ў адрозненне ад Паліны, Мікалай ужо наглядзеўся на розныя новыя істоты змяняючага свету. Ён быў гатовы бегчы як мага далей ад іх у бяспечнае месца і думаў пра тое, што будзе гатовы да ўсяго, што сустрэнецца на шляху, будзе гатовы даць адпор любой перашкодзе.

Выходзіць вырашылі заўтра, раніцай. Трэба было добра выспацца, але як можна добра спаць, калі заўтра цябе чакае няпростая дарога? Думкі аб ёй мімаволі лезлі ў галаву. Хваляванне, перажыванне і ўяўленне гоняць сон. Нават сабака не змыкаў сваіх рудых вачэй, адчуваў неспакой людзей.

Ноч была маўклівай, доўгай. Толькі ў яе сярэдзіне двое змаглі заплюшчыць вочы.

Раніцай, завадны гадзінны механізм звонка затрашчаў, закрычаў, як шалёны, аб тым, што пара падымацца. Гэта казала, што малазнаёмыя людзі і адзін сабака, адправяцца ў новыя прыгоды. Мікалай хутка заглушыў раздражняльны гук, двое ляніва ўставалі на ногі. Праз гадзіну, добра прачнуўшыся, ужо ўсе былі сабраныя. Паліна накінула на сябе свой невялікі шэры заплечнік набіты рэчамі і падышла да радыё. Уключыла яго ў апошні раз. Прыемны мужчынскі голас разборліва спяваў пра пачуццё суму, лірычная музыка ахінала словы спевака, станавілася сумна на душы. Песня нібы клікала да сябе. Здавалася, што яе жыўцом спяваюць у Бабруйску і адтуль транслююць на ўвесь свет. Цёпла і меладычна было ў памяшканні некалькі хвілін, пакуль радыё імгненна не змоўкла. У тую ж гадзіну, і святло згасла. Быццам хтосьці апусціў рычаг рубільніка і электрычнасць знікла. Дзяўчына ўбачыла лёгкае святло, якое прабівалася скрозь закрытыя вокны, і, з неспакойным пачуццём, адышла ў бок, бліжэй да дзвярэй. Мікалай у гэты час дастаў светлавую палачку з хімічным святлом, сагнуў яе і кінуў у цэнтр памяшкання. Светла-зялёнае святло дапамагло ім бачыць адзін аднаго. Хлопец пасадзіў Яшу ў спецыяльную сумку-пераноску, а затым спіной павярнуўся і накінуў яе на сябе. Чорны заплечнік, у які змясціліся толькі самыя патрэбныя рэчы, хлопец павесіў спераду. Рыжую валасатую галаву ён схаваў чорным шырокім капюшонам ад талстоўкі, якую ён надзеў на голае падкачанае цела. Ніжэй, на доўгіх нагах, нагавіцы цёмны хакі з тонкай шчыльнай тканіны і светлыя, цялеснага адцення, чаравікі.

У хлопца было два пісталеты, чатыры абоймы, ён мог падзяліцца з дзяўчынай, але гэтага не зрабіў. Мікалай быў не гатовы даверыць зброю чалавеку, з якім правёў так мала часу. Ці ўмее яна наогул карыстацца пісталетам? Якое мінулае ў яе? Як яна выжыла ў такі цяжкі і незвычайны апошні месяц? Ён не дапытваў Паліну, не ціснуў на яе, бо баяўся аддаліць яе ад сябе. Не ведаў, як адрэагуе на яго пытанні Паліна і ці будзе адказваць на іх толькі праўдай. Мікалай лічыў, што будзе лепшым рашэннем пакінуць зброю пры сабе, а па дарозе даведацца пра дзяўчыну: у паводзінах, у размове. Сама ж Паліна меркавала, што хлопец знайшоў зброю ў міліцэйскіх участках і, не турбавалася аб тым, што ў яе няма такой абароны.

Усе стаялі перад дзвярамі, накрылі галаву тканінай. Мікалай накінуў капюшон, а вусны і нос схаваў пад чорнай маскай. Дзяўчына прыгожа абматала сабраныя валасы ў зялёную тканіну і таксама схавала ніжнюю частку твару пад чорнай маскай. Мікалаю было цяжка пакідаць свой бяспечны куток, пакідаць яго з пачуццём, што ён больш ніколі не вернецца ў родны горад. А Паліна, наадварот, спяшалася выйсці на вуліцу, пакінуць паміраючы горад і дабрацца да месца, дзе яе чакаюць.

– Ты гатовая? – спытаўся Мікалай у дзяўчыны.

– Так. Давай жа хутчэй адчынем дзверы, – упэўнена адказала Паліна.

Раптам, непрыемна і звонка, па-новаму заспявала радыё сваім трэскам. Усе двое тузануліся ад нечаканасці. Святло лямпаў заміргацела вельмі хутка. Сабака толькі павярнуў галаву на музыку і паварушыў вушамі. Пасля чаго, хлопец рэзка павярнуўся, падышоў да радыёпрыёмніка і вырваў вілку з разеткі. Шум абарваўся.

– Цяпер мо, пойдзем? – спытала дзяўчына.

Паліна шукала новыя прыгоды. Яна была з тых людзей, якія не сядзелі на адным месцы, не любілі маркотных і аднастайных дзён. Нават у такі змрочны час, ёй хацелася рухацца, адправіцца ў паход. Менавіта таму яна блукала па горадзе не толькі думаючы пра дачку, але і ў пошуках чагосьці новага. І сустрэўшы Мікалая, яна ні ў якім разе не хацела спыняцца. Бо побач з ім, яна станавілася яшчэ храбрэй, была гатовая зазірнуць далей гарадскіх будынкаў. У гэты момант, Паліна, нібы зусім забылася пра мінулае ці ж не хацела ўспамінаць пра яго. Трымала ўсё ў сабе, ёй так было прасцей.

– Паліна, зараз, калі выйдзем. Ты ідзі за мной, трымайся мяне. Рабі ўсё аб чым я цябе прасіў учора. Усё тое, што датычыцца нашай бяспекі…калі ласка, моўчкі рухаемся да вакзала. Ні слоў, ніякіх глупстваў, ніякіх рухаў у бок без асаблівых прычын ты не робіш. Усё разумееш? – звярнуўся хлопец і сур'ёзна паглядзеў на мілую дзяўчыну.

– Слухаюся, камандзір, – хітра ўсміхнулася яна.

– Добра, ідзем ужо…але строга па плане, – настойваў Мікалай.

– Мг, – добрая ўсмешка не пакідала яе вуснаў. – Адчыняй ужо.

«Будзе цяжка!» – падумаў ён і адвёў вочы. Адчыніў, расхінуў дзверы.

Двое ступілі на вельмі дробны шэры пясок.

V

Раніца была зацішная, бясхмарная, цёплая. Пыл спакойна ляжаў унізе, нібы яшчэ не прачнуўся, а працягваў ціха спаць. Вялікія шэрыя пяшчаныя насыпы яшчэ больш накрылі сабой увесь праспект пасля ўчорашняй буры. Зусім не відаць колаў машын, салоны поўныя ўсякім здробненым смеццем. Усё што перашкаджала ветру вольна гуляць па горадзе, сабрала перад сабой масу дробнага сухога пяску. Быццам, як зімой, пранеслася снежная завіруха і загнала снежную пудру ва ўсе вуглы. За мінулую ноч высокія будынкі зусім не змяніліся, яшчэ больш не сцерліся, усё гэтак жа, як і ўчора, стаялі без дахаў або верхніх паверхаў. Ні на сантыметр не зменшыліся.

Мікалай першым ступіў на мяккую паверхню, якая ад кожнага яго кроку абуджалася. Падымаліся і забаўляліся парушынкі, а пасля хутка асядалі. Хлопец неспакойна азіраўся, кідаў пільны погляд па баках. За ім упэўнена ішла Паліна, якая падымала пыл усё вышэй, да сваіх каленяў. Яе чорныя кеды з белымі палосамі і новыя цёмна-зялёныя мужчынскія нагавіцы, якія дзяўчына знайшла ў часовым доме Мікалая, хаваліся ў гарэзлівым роі пясчынак. Свае халодныя пальцы рук Паліна схавала ў кішэні сіняй кофты. З больш спакойным пачуццём яна глядзела на горад, на раскіданыя жоўтыя плямы ранішняга сонца. Усё вакол грэлася. Дзяўчына прыемна прымала прамяні і думала толькі пра бяспечны шлях. Побач не было тых цёмных ценяў, па якіх маглі блукаць вар'яцкія звяры. Падумаўшы пра гэта, Паліна паглядала на Яшу, які бесклапотна сядзеў за спіной Мікалая. Чорны сабака не вадзіў носам, толькі прыжмурваў вочы, быццам збіраўся заснуць.

Яны ішлі да чыгункі па апусцелай вуліцы. Усю дарогу маўчалі. Кожны думаў аб сваім. Праходзячы міма палаца культуры, Паліна кінула свой погляд на ацалелыя калоны ля ўваходу, прыўзняла вочы і паглядзела на іх самы верх, як яны яшчэ моцна трымаліся за апошнюю бэльку даху. Пасля чаго вярнула свае вочы на Мікалая. А хлопец, трывожна ішоў наперад, ён зусім не звяртаў увагі на прыгожы будынак, не ўспамінаў той выпадак з падзеннем адной калоны. Ён толькі пачухаў канапаты нос і працягваў у думках разважаць над тым, што чакае іх наперадзе. Але калі б Мікалай хоць на секунду адвёў вочы на палац, і ўбачыў, што ўсе калоны роўна стаяць перад ім, гэта б яго трохі напалохала. Закінула б яму ў галаву яшчэ некалькі пытанняў, на якія ён не адразу б змог адказаць.

Калі яны падышлі да чыгуначнага вакзала, было падазрона ціха. Шырокі галоўны будынак, з ледзь пацёртым дахам, амаль не прапускаў сонечнае святло ўнутр, схаваў унутры сябе ўсе памяшканні ў халоднай цені. Іншыя будынкі, якія знаходзіліся побач, адкідалі адлюстраванне цемры і не давалі прамога сонечнага бяспечнага праходу паміж імі. У цені, у будынках або каля іх, маглі папросту хавацца драпежнікі або тыя, каго больш баяўся Мікалай, тыя каго яшчэ не сустракала Паліна – істоты. Было відавочным рашэннем хлопца не праходзіць па падземным пераходзе да чыгункі. А таксама, небяспечна было прабірацца па версе, па высокіх лесвіцах, якія злёгку сцерлі свае вострыя вуглы. Менавіта цяпер Паліна перастала адчуваць нейкую лёгкасць, прыгнятальная абстаноўка прывяла да хвалявання. Яны абышлі вакзал з левага боку, выйшлі на першую платформу.

На чыгунцы тоўпіліся вагоны: грузавыя і пасажырскія. Злева, ля пераходнага моста, на чыгунцы бязладна адпачывалі перакуленыя цэлыя саставы. Сутыкнуўшыся адзін з адным, яны перамяшаліся, збілі амаль усе слупы, якія трымалі правады. Уся куча была накрытая пяском, нібы шэрым попелам, і ўсё гэта непрыемна глядзелася ў нежывых танах. А вось з правага боку было значна чысцей, прыстойней. Вагоны стаялі смірна пад блакітным небам. Два сумных дызельных састава на далёкіх пуцях і адзін электрычны састаў, што быў бліжэй да вакзала, на другім пуці. Гэты транспарт ужо даўно нікуды не спяшаўся.

– Вось ён… Ацалеў, – ціха прашаптаў Мікалай. – Я за ім даўно назіраю.

Двое глядзелі на шэра-чырвоны састаў электрычкі, над якім віселі непашкоджаныя правады. Затым, ад спалоху, яны паглядзелі ў бок вакзала. Дадатковы груз трывогі, да, да таго не спакойным чалавечым сэрцам, надаў раптоўны шум крылаў дробных чырвоных стварэнняў, што зграяй падняліся высока над вакзалам.

– Пойдзем… – сказаў хлопец і працягнуў Паліне руку.

Дзяўчына ўзялася за яго левую далонь. Яны ступілі на першыя засыпаныя пуці, якія асвятляліся прамымі сонечнымі прамянямі. Ішлі цяжка. Абутак патанаў. Ногі, амаль да каленяў, хаваліся ў масе сыпкіх пясчынак бетону. Ішлі як зімой па высокім мяккім снезе. Мікалай моцна трымаў дзяўчыну за цёплую далонь, дапамагаў ёй не ўпасці. Пад нагамі яны адчувалі: то рэйкі, то шпалы, то дробныя камяні. Хоць вакол не было чуваць нейкіх звяроў, істот, і ўсё ж, яны не рызыкнулі падысці да транспарту праз ценявую частку, з боку вакзала.

Усе дзверы чатырох вагонаў былі зачыненыя, шкла зусім не было.

Падышоўшы да першага ад іх вагона, Мікалай зняў з сябе заплечнік і кінуў яго праз акно, затым зняў са спіны сумку-пераноску з сабакам і перадаў яе Паліне. Дзяўчына адчула вялікі цяжар, цярпела боль у руках. Мікалай хутка ўзлез унутр вагона праз шырокае акно, а затым падаў руку дзяўчыне. Падняў спачатку Яшу, затым пацягнуў да сябе Паліну. Унутры шэрага вагона было ціха, амаль не страшна. Слядоў ад прысутнасці жывых буйных арганізмаў тут не было. На некаторых пасажырскіх месцах было не занадта пыльна і можна было разгледзець зялёны колер крэслаў. Да таго ж, шмат розных прадметаў ляжала ў цэнтры, у калідоры: часопісы, жаночыя сумачкі, чамаданы, тэлефоны, акуляры.

Мікалай маўчаў. Ён паглядзеў на зачыненыя шэрыя дзверы, якія вялі ў кабіну кіравання. Нервова патузаў іх за ручку, не адчыніў. Хлопца гэта не вельмі знервавала, бо яму трэба было ўзяць кіраванне электратранспартам з іншага боку састава. Гэта казала аб тым, што прыйшоў ужо час ісці далей.

– Глядзі па баках, – сказаў Мікалай дзяўчыне і прысеў да Яшы.

Хлопец выпусціў сабаку з сумкі, надзеў яму на пысу спецыяльна пашытую павязку, каб жывёла не задыхнулася ад шкоднага пылу. Затым скруціў сумку-пераноску і змясціў яе ў заплечнік, які пасля накінуў на плечы.

– Ну што там, за вокнамі, нікога? – спытаў ён і ўстаў на ногі.

– Звяры, аблезлыя звяры ля вакзала, ходзяць па цені… Глядзяць на нас, – сказала Паліна.

– Яны да нас не палезуць. У мяне заўсёды для іх ёсць кулі, – спакойным, цвёрдым голасам загаварыў хлопец. – Пойдзем ужо. Давай, за мной.

Увесь калідор добра праглядаўся, наперадзе было бачна нутро іншых вагонаў. Яша бег наперадзе. Спачатку ён недалёка адыходзіў ад гаспадара, але як толькі яны перасеклі палову саставу, то тут жа сабака ірвануў, нібы бег у атаку. Мікалай і Паліна паскорылі свае крокі, паспяшаліся за ім. Падышоўшы бліжэй да галавы электрычцы, пачуўся глухі брэх за прыадкрытымі дзвярыма кабіны кіравання. Хлопец узяў у рукі пісталет і павольна ўвайшоў за дзверы, Паліна засталася стаяць каля крайніх пасажырскіх месцаў. Яна стаяла тварам да дзвярэй і ўважліва слухала, трывожна, страшна думала пра тое, хоць бы нічога дрэннага не здарылася з Мікалаем. Сабака замоўк. І ў гэты момант за спіной дзяўчыны штосьці непрыемна заскрыгатала. Як быццам моцна сціснутая людская сківіца стачвала свае зубы. Хутка развярнулася Паліна. За імгненне, яна перад сабой разгледзела брыдкі твар і ад страху, па ўсім яе стройным целе, прабеглі мурашкі. Холад і жах ахапілі яе. Перад ёй стаяла істота. Яна мела, свайго роду, адрозненні: шэрая вільготная скура, чалавечыя рысы твару, белыя бровы, безжыццёвыя бела-сінія вузкія вочы, маленькі нос з закругленым кончыкам, белыя вусны – гэты вобраз надоўга засядзе ў памяці дзяўчыны. Ёй здавалася, што яе дрыжачае ад страху сэрца спынілася. Не паспела Паліна хоць неяк адрэагаваць, як гэтая невядомая істота схапілася за яе руку. Яна кончыкамі сваіх доўгіх вільготных пальцаў кранула адкрытага ўчастка скуры на запясце дзяўчыны. Паліна не паспела зразумець, ці быў кантакт альбо не, як ёй здалося, што істота растварылася. У гэтую секунду ў белую скуру дзяўчыны ўвабралася вільгаць ад адбіткаў, ад пальцаў істоты. Паліна заплюшчыла вочы.

Свядомасць Паліны імгненна атруцілася. Пасля чаго дзяўчына нібы перанеслася ў сон, апынулася зусім у іншым вобразе. Яна стаяла ў ярка-чырвонай пышнай сукенцы, якая сваёй даўжынёй хавала ногі. Распушчаныя кучаравы валасы былі спакойныя. Прастора вакол Паліны асвятлялася штучным белым святлом, радыусам у метр, а за ім была толькі цемра. Побач нікога. Яна быццам бачыла сябе з боку, здалёку, на ўвесь рост. Дзе пад нагамі павольна калыхаліся дробныя хвалі цёмнай вады. Няроўная вільготная паверхня, як люстэрка, адлюстроўвала яе сілуэт з боку твару. Не дакранаючыся цёмнай вадкасці, Паліна нібы стаяла на шкле. Яна ад цікаўнасці павярнула галаву налева і тады, нібы па пстрычцы, яе акружылі тыя самыя істоты, аб якіх казаў Мікалай. Яны былі ў пашарпаным, брудным, чалавечым адзенні. На адкрытых участках блакітнай скуры можна было ўбачыць белыя ўзоры. Але бліжэй за ўсіх да Паліны стаяла тое самае стварэнне, што кранула яе ў вагоне. Яно было не падобна на астатніх, адрознівалася не толькі знешнасцю, але і чыстым, чорным, сухім адзеннем. Істота трымала Паліну за руку, як у электрычцы. Затым гучна пракрычала:

– Прымі! Прымі гэта, як належыць! Данясі! Данясі як выратаванне! Як нешта добрае! Як агульнае!

Пасля, паверхня перавярнулася на другі бок, як манета або як лёд на рацэ. Цяпер Паліна бачыла сябе на дне вадаёма. У асяроддзі белага багавіння і мёртвых рыб. Чырвоная сукенка была патрапаная і брудная. Чорныя валасы асвятляліся, ператвараліся ў белыя адценні. Яна стаяла, як раней, з працягнутай рукой, нібы адчувала дотык істоты. Затым зверху пачалі падаць у ваду чырвоныя густыя кроплі крыві, якія апускаліся ўсё ніжэй і цяжэй да яе рукі, пакідаючы пасля сябе чырвоную размазаную нітку. Калі ж першая цёплая кропля кранулася халоднай скуры Паліны, пачуўся гучны стрэл. Дзяўчына адразу ж адкрыла вочы, свядомасць вярнулася ў рэальны свет. Перад Палінай ляжала бяздушная істота, на якую павольна апускаўся пыл, павольна хаваючы выразную абмалёўку мёртвага цела.

Тады дзяўчына пачула голас Міколы, хлопец стаяў у яе за спіной.

– Яна кранула цябе? Істота паспела дакрануцца да тваёй скуры? – грубым тонам казаў ён, накіроўваючы на дзяўчыну пісталет.

Напалоханая і разгубленая Паліна не павярнулася да яго, яна не змагла сказаць ні слова. Быццам адчувала пагрозу, якая сыходзіла ад хлопца. Мікалай зноў паўтарыў тыя ж самыя пытанні і зрабіў крок назад, не жадаючы, але ён гатовы быў стрэліць ёй у галаву.

– Не… – ціха, скрозь сухія вусны, ледзь чутна прасачыўся адказ Паліны.

Хлопец не апускаў пісталет і з лёгкім недаверам паглядзеў на яе спіну.

– Павольна павярніся. Паглядзі на мяне, – сказаў ён.

Дзяўчына апусціла руку і павярнулася да яго. Мікалай, не падыходзіў, старанна аглядаў напалоханую Паліну, якая дрыготкім голасам спытала:

– Ты заб'еш мяне?

– Адкажы. Ты тут бачыш толькі мяне? За мной няма нікога або вакол нас? Няма нічога дзіўнага?

Бачачы перад сабой пісталет і вусцішныя зялёна-жоўтыя вочы хлопца, Паліна яшчэ больш спалохалася. Яна разважала, стрэліць ён ці ж не. «Які яму патрэбен адказ?» Яна хутка перабірала ў галаве розныя варыянты свайго рашэння і тое, як яны паўплываюць на зыход сітуацыі, якая зараз склалася паміж імі. Некалькі маўклівых секунд пагрозліва пранесліся і крануліся душ абодвух. Хлопец ледзь калыхнуў пісталетам. Тады Паліна з жаласлівым выглядам паглядзела ў яго злыя вочы.

– Хто гэта быў? Ты забіў яго…а зараз заб'еш мяне? А як жа наша падарожжа? – падымала тон сваіх словаў дзяўчына.

– Паліна?! Зьбярыся! Спакойна адкажы мне на пытанне. Ты акрамя мяне, кагосьці яшчэ бачыш побач?

– Тут толькі мы з табой…і сабака, Яша. І…нейкая гідкая істота, за маёй спіной. Ты яе забіў? Яна не ўстане на ногі? Чаму ты навёў на мяне пісталет і задаеш дзіўныя пытанні?

Страх ахутаў Паліну з галавы да ног, усё яе нутро трапятала ад агідных падзей. Але вонкава дзяўчына не падавала выгляду. Не паказвала, што была напалохана чымсьці іншым, іншым, чым проста пачварнай істотай, якая каменем ляжала за спіной. Усё здавалася ненармальным і вельмі незразумелым.

– Ну, раз няма нікога старонняга, значыць, істота да цябе не дакранулася! Не хвалюйся, яна не ўстане на ногі. Зараз табе няма чаго баяцца, – апусціў зброю Мікалай і памяняў злаваны выраз свайго твару на халодны. – Прабач, за пісталет. Я павінен быў гэта зрабіць…накіраваць яго на цябе… Дотык істоты гэта… – недагаворваючы, ён абышоў Паліну і падышоў да мёртвай істоты.

Дзяўчына з асцярожнасцю сачыла за ім, баялася зрабіць крок у бок, перабірала ў галаве ўсю блытаніну і не магла адшукаць адказы. А Мікалай хоць і паверыў ёй, але нешта ўнутры насцярожвала яго.

– Цяпер, і ты знаёма з істотай, – сказаў ён, – Але, я такую толькі раз бачыў. Яна вельмі адрозніваецца ад іншых. Занадта чыстая…і твар крыху іншы.

– А што б было, калі б істота дакранула да мяне? – сказала Паліна і цяжка выдыхнула.

Хлопец паправіў чорныя пальчаткі і з лёгкасцю адцягнуў мёртвую істоту далей ад дзяўчыны, углыб трэцяга вагона. Затым падняў і адкінуў гэтую скуру з косткамі ў тоўсты пласт пяску. Вяртаючыся назад, з незадаволеным выглядам, ён злосна паглядаў на вокны, шукаў новых істот, але вакол электрычкі было занадта спакойна. Мікалай падышоў да Паліны і больш мякка зірнуў на яе. Ён не расказваў ёй усё і адразу. Многія гісторыі чакалі правільнага месца і часу. Хлопец хацеў зберагчы Паліну ад заўчаснага страху. Але ў гэты момант адна з яго гісторый была дарэчы. Ён хацеў загладзіць сваю віну і апраўдаць свой учынак з накіраваным пісталетам. Мікалай увайшоў у кабіну, падышоў да панэлі кіравання электрычкай, паглядзеў на Яшу, які сядзеў на крэсле. Затым хлопец павярнуўся да дзяўчыны і загаварыў:

– Не памятаеш, я казаў табе ці не, што да цябе я не сустракаў па-сапраўднаму жывых людзей?! Калі так, то я табе хлусіў, але гэта было на карысць, не хацеў цябе палохаць сваімі гісторыямі. Але зараз, выпадак кажа расказаць адну. Падыдзі да мяне бліжэй, – сказаў ён і, не губляючы часу, вырашыў адначасова разабрацца з запускам электрычкі.

Дзяўчына хутка пакінула месца, дзе раней ляжала істота з знясіленым целам, з-за смерці. Паліна падышла да сяброў і зачыніла за сабой дзверы, што падзялялі кабіну з грамадскім памяшканнем. А Мікалай усё казаў:

– Як і ў першыя змрочныя дні, я ўсё хадзіў па горадзе, шукаў людзей, заходзіў усё далей, і далей. І ў адзін з такіх дзён я набрыў на хлопца, на аднагодка, які выходзіў з крамы з поўнымі пакетамі ежы. Адзін з пакетаў не вытрымаў яго хцівасці і парваўся на маіх вачах, прадукты вываліліся на пыльную паверхню. Я хацеў падбегчы да яго, дапамагчы яму і з-за радасці сустрэчы хоць нешта сказаць яму. Не паспеў. Я ўбачыў, як істота спыніла яго і ўстала перад ім. Я бачыў, як рука істоты кранула твар хлопца, а затым істота павалілася ў шэры попел, як мёртвае сухое дрэва. Я быў не занадта блізка да іх, але што разгледзеў, тое і распавядаю, – казаў Мікалай, робячы пару націскаў на кнопкі панэлі, лямпачкі загарэліся зялёным колерам і ён прадоўжыў гаварыць. – Потым з’явілася яшчэ адна істота, але пасля брэху сабакі, яна ўскрыкнула сваім рэзкім голасам, і схавалася ў пясочных вятрах. Пасля чаго, я падбег да хлопца, выказаў здагадку, што ён паранены і паспрабаваў выратаваць яго. Але ён быў у поўным парадку, так ён мне сказаў. Ён назваў мне сваё імя, Уладзімір. І ведаеш што, ён нават не вельмі здзівіўся майму з'яўленню. А без усялякай турботы вымавіў: «Ты бачыў гэта?» Я так зразумеў, ён казаў аб істотах. Мы вялі дыялог, я ішоў за ім, побач. Мы правялі нейкі час у наваколлях пустога мікрараёна. Думаў: «Ну вось, нарэшце, я не адзін.» Пакуль не пачалося яго… Ну, пакуль ён не пачаў гнаць нейкае трызненне. Ён усё часта паўтараў пра нейкія прывіды. Часта казаў пра тое, што з намі ідзе нехта яшчэ, з самага нашага знаёмства, нехта трэці. Ён казаў аб дзяўчынцы. Але акрамя Уладзіміра, я з людзей нікога не бачыў. Я правёў з ім некалькі хвілін, і за гэты час ён усё больш з’язджаў з глузду. Ён гаварыў з уяўнай дзяўчынай. Распісваў мне жахі, што ствараліся ў яго галаве, казаў аб тым, у што было цяжка паверыць. Але калі Уладзіміру здалося, што побач істоты, ён закрычаў, як шалёны, размахваў рукамі. Як я зразумеў, яму здавалася, што яны акружаюць яго і нападаюць. Толькі ўсё было спакойна ў акрузе. Затым той хлопец накінуўся на мяне. У яго жорсткіх счырванелых вачах адбівалася бязлітаснасць. Відаць, я стаў для яго той істотай, якая хацела яго забіць, а можа нейкім іншым ворагам. Я быў напалоханы, змагаўся з ім. Адчуваў яго ўдары зноў і зноў, пры гэтым не адчуваў, як па маім твары лілася мая кроў. Яша спрабаваў напужаць Уладзіміра, брахаў на яго скрозь ахоўную маску, якая ахоўвала яго ад пылу і не давала ўсадзіць іклы. Не ведаю як, можа лапай, але сабака зняў з сябе маску і дзіка накінуўся на таго хлопца – укусіў яго. У той момант я заўважыў, як Уладзімір, знаходзячыся не ў сабе, адцягнуўся ад удараў. І я адкінуў яго да машыны, выцягнуў пісталет і халоднакроўна стрэліў… Уладзімір сядзеў каля аўтамабіля, перакуліўшы галаву, нібы глядзеў у неба. Я не змог змірыцца з тым, што рабілася ў яго галаве. Хлопца мучылі галюцынацыі, крыкі ад болю, злосць і нянавісць да фантазій у галаве. Мне было вельмі страшна – і я вырашыў спыніць яго атручаны розум.

Паліна слухала хлопца і ніяк не магла ачуцца. Палохала ўсё: высокі рудавалосы хлопец насупраць, невядомая істота, дрэнныя думкі, змрочнае апавяданне, заблытаны відзеж.

– Але я, спадзяюся, што ты мне не хлусіш, – з нейкім відавочным папярэджаннем у голасе вымавіў Мікалай. – Не хачу, каб сітуацыя паўтарылася…

Дзяўчына адышла бліжэй да сабакі і вельмі спадзявалася, што з ёй не будзе так, як было з Уладзімірам.

– Ёсць! Ёсць кантакт з электрычнасцю! – радасна выклікнуў Мікалай, быццам казаў гэта Яшу, абыходзячы сяброўства з Палінай. – Запускаю рухавік!

Невялікі сабака хутка завіляў чорным хвастом, выбіваў пыл з мяккай спінкі чорнага крэсла.

Ціха загуў чыгуначны транспарт, затрашчалі токапрыёмнікі ад бадзёрага дотыку да кантактнага провада. Загарэлася табло ў вагонах з надпісам: «Гомель – Мінск». Павольна, як вусень, наперад заварушыліся вагоны. Спачатку, Мікалай не спяшаўся да мэты, але крыху пачакаўшы, дадаў хуткасці транспарту, жадаючы хутчэй пакінуць горад. Але так, як шкла не было ні на адным з вокнаў, прахалоднае паветра ўрывалася і прасочвалася скрозь адкрытыя месцы, высока паднімаўся пыл, не дазваляючы камфортна глядзець па баках. Тады хлопец запаволіў ход электрычкі і дастаў з свайго заплечніка пару ахоўных акуляраў. Ён падзяліўся з Палінай, загадаў іх хутка надзець.

Транспарт каціўся па горадзе, які быў падобны да горада ў час вайны. Лета нібыта было толькі на календары, а не на вуліцах. Шэра-чорныя будынкі прабягалі каля іх, яркія фарбы страцілі сваю прывабнасць, увесь змрочны выгляд наводзіў сум, а ў душы не сціхала нуда па мінулым жыцці. За вокнамі ўсё згасала. Праязджаючы пад аслабелым мастом і гледзячы на кінуты горад, Паліне здавалася, што дастаткова яшчэ пару тыдняў і Гомель зусім знікне. Застануцца толькі горы пяску, попелу і пылу. Ну а пакуль, дзе-нідзе гулялі маленькія тарнада. Лёталі птушкі над дрэвамі, садзіліся на галінкі, аббівалі пыл, надавалі сапраўдную зялёную афарбоўку лістоце – змагаліся і прыстасоўваліся да новых рэальнасцяў.

Паліна адцягнулася ад дарогі, глядзела ў бок на невялікую колькасць чорных птушак і быццам казала ім: «Адлятайце, адлятайце ў іншыя краі!» Яна як бы клікала іх з сабой. З цяжкай душой, думала аб тым, каб яе родныя былі зараз з ёй. І адразу, справа, нібы зусім побач, Паліна пачула гучны крык крумкача і здрыганулася. Яна павярнула галаву на Мікалая. Але замест яго яна ўбачыла істоту, якая стаяла ў ірваным адзенні хлопца. Плячыстае цела вяло машыну па рэйках і глядзела наперад. А калі павярнула галаву на дзяўчыну, паказала ёй свой пачварны бела-блакітны твар. Паліна спалохана задрыжала на месцы, затым зрабіла маленькі хуткі крок назад, жадаючы прыціснуцца да сценкі, але замест рэчаіснасці, яна ўпала ў чорную прорву. Ляцела ўніз у цемру, як апалы чырвона-жоўты кляновы ліст. Перад яе вачыма куляй праляталі каляровыя фрагменты. У наступную хвіліну пачуўся самотны пранізлівы крык чорнага крумкача, і дзяўчына мякка ўпала на чыгунку. Яна не адчувала болю, толькі страх і паніку. На бетонных шпалах ляжала дзіцячая цацка яе дачкі: белае медзведзяня з чорным носікам і чорнымі кропкамі вачэй. Паліна падабрала мяккую цацку і ўстала на ногі. Падняўшы галаву наперад, перад ёй з’явілася знаёмая электрычка, тая самая, якой кіраваў Мікалай. Састаў нёсся на яе з вялікай хуткасцю. Паліна вельмі выразна ўбачыла ў кабіне Мікалая, а побач з ім сваю трохгадовую дачку Марыю, якая стаяла на мяккім крэсле машыніста. Пасля чаго, за адзін момант, электрычка ўрэзалася ў Паліну і дзяўчына птушкай закружыла над зямлёй. Яна з вышыні назірала, як пасля сустрэчы з ёй, вагоны пачалі з’язджаць з рэек, нібы чыгуначны састаў урэзаўся ў тоўстую, магутную сцяну і разляцеўся па баках. Пасля чаго падняўся чорны дым над усёй аварыйнай часткай чыгункі, ён сабой схаваў катастрофу, а з дыму ўзляцелі чырвоныя істоты, якія шалёна, накінуліся на Паліну. Яна тут жа вярнулася ў рэальнасць.

– Марыя?! – усклікнула Паліна.

Дзяўчына стаяла ўнутры кабіны, прыціснулася спіной да сцяны. Мікола павярнуўся да яе і гучна прамовіў:

– Што? Паліна?! Што ты сказала?

Шум сустрэчнага ветру і схаваныя пад чорны капюшон вушы, не давалі ясна пачуць дзяўчыну.

Паліна маўчала. Нібы словы хлопца не даходзілі да яе. Цяжкі стан не дазваляў засяродзіцца на чымсьці, акрамя разваг другога відзежу. Яе страшна палохала думка, што яна з’язджае з глузду. А што калі не? Што тады з гэтым рабіць? Паліна была тым чалавекам, які мог хутка разгледзець усе варыянты любой сітуацыі і разлічыць іх вынік. Усё вялося да таго, што ў выніку яе складанага становішча, Мікалай зноў навядзе на яе пісталет. І хто ведае, можа на гэты раз ён націсне на курок. Бо хлопец быў траўмаваны сустрэчай з Уладзімірам. Ён вельмі баяўся сустрэць чалавека, якога кранала істота. Але ўсё ж, адзін варыянт быў у Паліны, не самы просты, але ўсё ж рабочы – трэба было прыкідвацца, што ніякіх відзежаў не было, паводзіць сябе натуральна і не загаварыць аб гэтай праблеме.

Хлопец зірнуў на яе страчаны стан і выказаў здагадку, што гэта звязана з растаннем роднага горада і магчыма, што яны больш сюды ніколі не вернуцца. Ён нават не меркаваў, якія думкі цягнуць Паліну да смутку.

– Паліна?! – крыкнуў ён, дзяўчына паглядзела на яго. – Дастань карту, паглядзі, ці правільна мы рухаемся. З табой усё добра?

Пасля яго гучных слоў яна вярнулася да сябе, зрабіла выгляд, што нічога сур'ёзнага з ёй не адбылося, і ціха сказала:

– Усё добра. Я проста задумалася аб дрэнным…

– Падыдзі бліжэй, чаго ты так адышла? Карту выцягні з заплечніка і паглядзі, ці супадаюць прыпынкі, рэйкі нас не звярнулі з шляху! – не памяншаў гучнасць у голасе Мікалай.

– Так! Зараз! – крыкнула яна ў адказ.

Шум ветру ў кабіне яшчэ больш накідваў на яе раздражняльных пачуццяў, нібы гуляў на яе нервах. Але Паліна з усіх сіл трымала планку раўнавагі і стрымлівала эмацыйны напал у сабе.

Яны ўжо ад'ехалі ад горада, Паліна звяралася з картай і пераканала хлопца ў правільнасці чыгуначнай дарогі. Як толькі выехалі да першай невялікай вёсцы – рухавік аслабеў, з-за перападаў электрычнасці, быў чуваць яго цішэючы шум. Відавочныя перабоі прымушалі хвалявацца за гэтак рызыкоўнае падарожжа. Хуткасць падала, як быццам электрычку пакідалі сілы, і яна здрадзіла сваіх пасажырыў. Але як толькі яны праехалі паварот, павярнулі на прамую чыгунку – электрычка ажыла, зноў загула з новым жыццём. Збоі спыніліся і, Мікалай задаволенымі вачыма паглядзеў на Паліну. Але ўсіх не адпускала думка раптоўнага спынення. Яны маральна рыхтаваліся да яго, а больш за ўсё, дзяўчына. Яна дадавала ў свае напружаныя думкі новыя развагі, шукала сувязь паміж збоямі і аварыяй у яе відзежы.

Калі быў пакінуты Гомель, адкрыліся шырокія палі і густыя лясы. За горадам было зусім інакш, нібы і не было ніякай катастрофы: сонца бесперашкодна сагравала чыстае паветра на пустых сельскагаспадарчых плошчах, вяршыні высокіх дрэў злёгку пагойдваліся, чыстая трава не хавалася пад пластом пылу, міма прабег зусім здаровы заяц, які не ведаў пра тое, што здарылася з людзьмі. Усё было па-сапраўднаму прыгожа і жыва. Паліна хацела спадзявацца, што так будзе і далей, наперадзе, што жыццё іх сустрэне ў іншых населеных пунктах. Але як толькі электрычка перасекла чыгуначны прыпынак «Уза», на палях і лугах з'явілася мноства чорных плям. Выпаленыя кругі, памерам з аўтамабільнае кола, былі паўсюль. Яны хаатычна знаходзіліся адзін ад аднаго, пры гэтым не дакраналіся адзін да аднаго. Некаторыя з іх яшчэ пускалі чорны дым. Тое самае было і ў лесе. Кругі, нібы сляды ад чорнай пячаткі, былі паўсюль. Ствалы павольна тлелі ў чырвона-чорных вуглях, у месцах, дзе, як лазерам, зрэзала дрэва. Суседнія вёсачкі ўсеяныя цёмнымі роўнымі кругамі. Людзей не відаць, толькі хатнія жывёлы, чорна-белыя каровы, рэдкім статкам мітусліва бегалі ля драўляных платоў.

Калі электрычка праехала прыпынак «Зялёны Востраў», Мікалай тут жа ўбачыў удалечыні дарослага чалавека, які стаяў на шпалах і энергічна размахваў рукамі. А за ім, за незнаёмцам, ляжаў перакулены цягнік, які моцна пашкодзіў рэйкі. Усе шэра-блакітныя вагоны сціснуліся і перапляліся на шляху, як купка дроў для вогнішча. У той жа момант Паліна не глядзела наперад, яна ўткнулася ў карту, нават не для таго, каб нешта даведацца ці з чымсьці зверыцца, а каб спакойна паразважаць над тым, што стала з ёй пасля дотыку істоты. Яе смутнасць і моцнае хваляванне ўтваралі цяжар у сэрцы – яна разумела, што з гэтым трэба неяк змагацца.

Мікалай апусціў галаву да панэлі кіравання, сільнымі рукамі ён пацягнуў тармазны рычаг на сябе. Электрычка зменшыла хуткасць, і да таго яшчэ, кантактныя правады страцілі забеспячэнне транспарта токам.

Паліна адчула, як шпарка скідалася хуткасць, як яе крыху схіліла наперад. Яна прыбрала ад сябе карту і, паглядзеўшы наперад, усё стала зразумела – далей ім не праехаць. Перашкода на шляху, у выглядзе збітых вагонаў, пераконвала яе ў гэтым.

Электрычка ўсё бліжэй набліжалася да аварыйнага ўчастку, павольна кацілася як шарык. Хлопец быў упэўнены, што іх транспарт спыніцца своечасова. Ён уявіў гэта ў галаве, нібыта разлічыў хуткасць і сілу тармажэння.

– Спыніся! – з назапашанай энергіяй крыкнула дзяўчына.

– Зараз! Усё будзе! – усклікнуў ён.

Сабака пазіраў па баках, ён адчуваў напружанне Паліны. Наступіла кароткая паўза ўсіх слоў, усе сачылі, як паволі састаў набліжаўся да поўнага спынення свайго руху. Ну вось, чыгуначны транспарт спынены, устаў ля самага першага вагона, які сышоў з рэек. Паліна цяжка ўздыхнула і строга паглядзела на хлопца, які зняў усю ахову з твару, паказаў рудавалосую галаву і незадаволена паглядзеў на перашкоду наперадзе.

– Эх, праклён! – узмахнуў ён рукой, – А дзе той…дзе ён? – быццам пытаўся сам у сябе Мікалай.

Хлопец круціў галавой, аглядаў усё, што было наперадзе носа электрычкі. Паліна не разумела, каго ён шукае, каго згубіў Мікола. Ёй прыходзіла думка, што хлопец і сам не здаровы на галаву. Яна думала так, бо была не толькі напалохана, але і спрабавала гэтым сябе абараніць. Ды і наогул, пра што толькі не думала Паліна, уяўляць дрэннае і накручваць сябе яна добра ўмела. Як толькі яна завяршала адну думку, нараджалася другая.

– Каго ты шукаеш? – спытала Паліна ў хлопца.

– Чалавека! Ён жа быў на шляху, перад тым, як я пачаў скідаць хуткасць. Ты ж бачыла, як ён размахваў рукамі, – сур'ёзна сказаў Мікалай і стаў збіраць сябе да выхаду.

– Нікога я не бачыла! – заявіла дзяўчына, працягваючы гучна казаць, нібы не заўважала, што шум ветру знік з кабіны.

– Як ты магла не ўбачыць? Можа ў цябе зрок дрэнны… Ён жа стаяў вось тут, перад гэтым вагонам, насупраць нас. Я бачыў яго ля гэтага цягніка, у светлым адзенні. Ён стаяў удалечыні, і размахваў рукамі, размахваў чырвонымі сцяжкамі. Як ты магла не заўважыць гэтага?! Магчыма, ён адышоў у бок. Так, давайце ўсе выходзіць. Яша, ідзем, за мной!

Сабака саскочыў з крэсла і таропка пабег за хлопцам. Паліна пастаяла пару секунд, паглядзела наперад, як бы шукала чалавека, а затым склала карту і змясціла яе ў кішэню шэрага заплечніка. Яна падышла да адчыненых левых дзвярэй першага вагона, каля якіх, ужо на зямлі, стаяў Мікалай. Хлопец спусціў Яшу да зялёнай высокай травы, пасля чаго, дапамог спусціцца Паліне. Усе трое адчувалі, як праўдзіва, па-летняму, пякло сонца. Дзяўчына адкрыла твар, вызваліла яго ад празрыстых акуляраў і ад цёмнай тканіны. Зняла з галавы шырокую зялёную тканіну. І, разам з пальчаткамі, прыбрала ўсе рэчы ў заплечнік. Яна паправіла чорныя валасы, і карыя вочы засвяціліся ад прыемнага дакранання чыстага паветра да яе светлай скуры. Дзяўчына глыбока ўдыхнула водар прыроднай свежасці, ад чаго прыемна закружылася галава. На секунду Паліна здабыла спакой. Усюды было зялёна і ярка, прырода зноў адкрылася людзям. Птушкі сумна шчабяталі, рэдка казалі пра сябе. Нават чорныя плямы, кругі на зямлі, ніяк не псавалі ўсю прыгажосць навакольнага асяроддзя.